به کوشش: جواد صفی نژاد پیشگامان جغرافیا در قلمرو اسلام
| تاریخ ارسال: 1401/6/19 |
به کوشش: جواد صفی نژاد با اطلاعاتی که از شرححال جغرافیدانان در پهنۀ قرون اسلامی در دست است تا قبل از حکومت قاجارها در طول ۱۲ قرن، فقط ۲۶ جغرافیدان نمونه در این پهنه پا به عرصۀ ظهور گذاردهاند که قابل تقدیرند. دو نفر از آنها بلخی و نجیب بکران جغرافیدانانی هستند با ویژگیهای قابل تقدیر و سرآمد دوران و صاحب مکتب جغرافیایی که شرح اجمالی کارهای ویژۀ آنها گذشت که هر دو: ۱. ابوزید احمد بلخی، بهخاطر نقشۀ مستدیر ربع مسکون؛ ۲. محمدبن نجیب بَکران، بهخاطر جهاننامه و ابداع نقشۀ شبکهدار ربع مسکون. بهخاطر این ویژگیها در بین جغرافیدانان پهنۀ اسلام در طول قرون گزینش میگردند. ولی در مقطع دوران ناصری قاجار دو دانشمند پابه عرصۀ ظهور نهادند و خدمات شایسته و ویژهای به جغرافیا نمودند و اینک معرفی اینان: ۳. میرزا عبدالغفار نجمالدوله: بهخاطر پژوهش در علوم جغرافیایی و شاخههای وابسته ۴. محمد حسنخان اعتمادالسلطنه بهخاطر ابداع «مرآت البلدان» و پیامدهای آن در بین جغرافیدانان پهنۀ اسلامی در طول ۱۳ قرن گزینش شدهاند. پس از بلخی و بکران و طرفداران مکتب آنها از درخشندگی پیشگامان جغرافیا بهمرور کاسته گردید تا آنجا که از قرن نهم هجری به بعد تا دوران قاجارها فقط «حاجی خلیفه تُرک (کاتب چلبی) و محمدمفید مستوفی بافقی بودند که به محیط جغرافیایی روشنایی بخشیدند ازاینرو لازم است تا شناختی از آنها معرفی شود.