| تاریخ ارسال: 1403/7/15 |
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی، اولین نشست از سلسله نشست‌های نقد و بررسی کتاب‌های حوزه شناخت و فرهنگ به همت میز علوم شناختی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی سه‌شنبه دهم مهرماه ۱۴۰۳ در محل تالار فارابی پژوهشگاه برگزار شد.
خانم دکتر اردبیلی مسئول میز تخصصی علوم شناختی پژوهشگاه توضیحاتی درخصوص دور جدید سلسله نشست‌های میز تخصصی علوم شناختی داد و گفت: این نشست، اولین نشست از دور سوم سلسله نشست‌هایی در خصوص نقد و بررسی کتاب‌های حوزه علوم شناختی و علوم اجتماعی و نسبت این دو حوزه است و به طور خاص تلاش می‌شود در سری جدید این نشست‌ها کتاب‌های مهم و تاثیرگذار در حوزه فرهن و علوم شناختی معرفی، نقد و بررسی شوند. در اولین نقد و بررسی با کتاب «مغز سیاسی؛ استعاره‌ها در گفتمان سیاسی» شروع کردیم که حاصل گفتگوی جرج لیکاف و الیزابت وهلینگ است.این کتاب در سال ۲۰۱۶ منتشر و در سال ۱۴۰۲ ترجمه شده و در ۱۴۲ صفحه نشر لوگوس آن را منتشر کرده است.
جُرج فیلیپ لیکاف، زبانشناس و فیلسوف شناختی معروف آمریکایی است که بیشتر به‌خاطر تزش مبنی بر این که زندگی مردم به طور قابل‌توجهی تحت‌تأثیر استعارههای مفهومی است که آنها برای توضیح پدیدههای پیچیده استفاده میکنند، شناخته شده است او همراه مایک جانسون کتاب بنیادی «استعاره‌هایی که با آنها زندگی می‌کنیم» را نوشته است.
الیزابت وهلینگ، زبانشناس شناختی، نویسنده و دارای ۱۵ سال تجربه در تحقیقات دانشگاهی، انتقال دانش علمی و مشاوره در صنایع پیشرو بین‌المللی است. او دکترای خود را از دانشگاه کالیفرنیا، دریافت کرد. او که پیش‌گام تحقیقات چارچوب‌‌بندی کاربردی لقب گرفته است، به‌عنوان متخصص در بیش از ۱۰۰ رسانه حضور داشته و برای معتبرترین جایزه روزنامه‌نگاری آلمان در سال ۲۰۲۰ نامزد شد.
دکتر اردبیلی در ادامه بیان داشت: در این کتاب تلاش شده نشان داده شود که استعاره‌ها چطور بر تصمیم‌های سیاسی افراد و ملت‌ها به شکل ناخودآگاه موثر است. برای کسانی که دوست دارند دستاوردهای علوم شناختی را در حوزه‌های کاربردی ببینند، کتاب بسیار راهگشا و خوب است. نحوه پرورش و رشد یک ملت ازخلال استعاره، نظریه سیاست اخلاقی، از فصول نه گانه این کتاب است. در معرفی این کتاب آمده است: کتاب با بحثی دربارۀ استعاره‌ها و چگونگی شکل‌گیری آنها آغاز می‌شود و در ادامه به تأثیر استعاره بر مغز و ذهن ما می‌پردازد. از نظر لیکاف استعاره‌ها ریشه در تجربیات و زندگی روزمرۀ ما دارند و ازاین‌رو تفکر ما، تفکری جسمانی و فیزیکی است. در ادامه، کتاب وارد مباحث سیاسی می‌شود و تأثیر استعاره‌ها و چارچوب‌ها را بر مواضع و نظریات سیاسی ما نشان می‌دهد. استعارههای مفهومی نظریه دوران‌ساز جرج لیکاف است. قبل از کتاب استعاره‌هایی که ما با آن زندگی می‌کنیم این تصور را نداشت که یک ابزار بلاغی می‌تواند این قدر قدرت‌مند باشد. این نظریه نشان می‌دهد که استعاره‌ها همه جا حضور دارند.
شناخت متجسم یا جسمانی‌شده
در ادامه نشست دکتر توکلیان مترجم کتاب، دانش‌آموختۀ دکتری علوم سیاسی - گرایش جامعهشناسی سیاسی - از دانشگاه تهران، در خصوص انگیزه خود درباره ترجمه کتاب گفت: یکی از انگیزه‌های من برای ورود به موضوع استعاره‌ها تنش‌های سیاسی در سطوح مختلف ملی و جهانی و گفتمانی بود. وجود شکاف و تنش‌های پرنشدنی میان گروه‌های مختلف سیاسی بگونه‌ای است که گویی به یک اشتراک نظر نمی‌رسند. این گفتمان‌ها با این شکاف‌های پرنشدنی همیشه برای من جای سؤال بود.آیا راهی هست که اینها را به هم نزدیک کرد و شکاف‌ها را پر کرد؟ من ریشه را در یک گفتمان دیدم. یا به قول آقای لیکاف یک سری چارچوب‌های شناختی در دوطرف داریم که باعث می‌شود به جمع‌بندی نرسند.
دکتر توکلیان در ادامه خوانندگان کتاب را به این نکته مهم و اساسی یادآور شد: باید دقت کنیم خیلی از مباحث این کتاب مبتنی بر مسائل آمریکاست. باید دید که در جامعه ما هم کاربرد دارد یا نه. این کتاب می‌تواند ایده‌هایی خوبی به ما بدهد. مثل بررسی استعاره‌ها در گفتمان‌های سیاسی خودمان. خوبی این کتاب این است که گفتگو محور است و خواندن کتاب را خیلی راحت می‌کند. حجم کتاب نیز بسیار کم و در عصری که ما زندگی می‌کنیم خیلی مغتنم است.
مترجم کتاب در ادامه بیان داشت: نویسنده در این کتاب پس از توضیحاتی درخصوص استعاره به موضوع اخلاق می‌پردازد که آن را هم نوعی استعاره معرفی می‌کند. سپس به بحث سیاست می‌رسد و سیاست را امری اخلاقی می‌داند که از الگوهای اخلاقی خاصی پیروی می‌کند و در ادامه به موضوعاتی که در جامعه آمریکا در این خصوص هست می‌پردازد و تحلیل و بررسی می‌نماید. برای همین باید محتاط بود و این مباحث را مستقیم درخصوص جامعه خودمان به کار نبریم. این کتاب به عنوان یک پیش درآمد برای این مباحث اثر خوبی است. کتاب زبان ساده‌ای هم دارد. این کتاب می‌تواند پیش درآمدی برای فهم بهتر استعاره مفهومی و نظریه لیکاف باشد.
افراد به مثابه استعاره
در ادامه دکتر قربانیان؛ پژوهشگر حوزه شناخت به عنوان ناقد کتاب ضمن تشکر از مترجم به خاطر ترجمه شیوا و روان از کتاب گفت: یکی از نکات مهم درخصوص این کتاب گفتگو محور، مواردی است که لیکاف آنها را مغفول گذاشته و بدان نمی‌پردازد. اشاراتی به فرگشت دارد و می‌گوید آن چیزی که داروین معتقد بود بر اساس انتخاب طبیعی منظور قوی‌ترین گونه نبود؛ بلکه سازگارترین گونه با طبیعت بود، ولی کسانی مانند آدام اسمیت از این نظریه استفاده کردند و بیان داشتندکه افرادی که در دایره انتخاب طبیعی بازار نیستند حذف می‌شوند و یا مثلا استفاده از گزاره «بازارآزاد است»؛ مطمئنا یک سری سیاستگذاری‌ها هست که به بازار شکل می‌دهد و آن را می‌چیند و سامان می‌دهد و همچنین قدرتمندانی که پشت پرده لابی میکنند. البته بیشتر از این به نظریات داروین نمی‌پردازد. درصورتی در پرداختن به نگاه شناختی در حوزه استعاره نمی‌توان به بخش فرگشتی توجه نداشت. یکی از نقص‌های این کتاب این است که به حوزه عصب‌شناسی توجه کمی شده است؛ ولی کتاب برای علاقه‌مندان حوزه علوم اجتماعی خیلی مفید است؛ برای اینکه بتوانند آشنایی با استعاره‌ها و زبان‌شناسی شناختی پیدا کنند. کتاب خیلی ساده و قابل فهم و با ترجمه روان و عالی است.
وی در ادامه افزود: لاک لائو و موفه معتقدند که گفتمان‌ها بر اساس نیازهای اجتماعی تولید می‌شوند و این نیازها دور از قواعد بازی زیستی ما نیست. می‌توان این پرسش را مطرح کرد که آیا این نیازهای زیستی و ا جتماعی نیستند که استعاره‌ها را پدید می‌آورند؟ مثالی در خصوص جامعه ایران می‌زنم. در دهه شصد در ایران طیف چپ تندرو بود و افکار ضد امپریالیستی داشت؛ اما در دو دهه بعد نیاز جامعه را دید و خودش را به سمت گپی برد که احساس کرد در جامعه وجود دارد و در این جا بود که استعارههای جدید متولد شدند. در انتخابات اخیر هم بر اساس گپ‌های جامعه دیدیم که افراد و اشخاص شدند استعاره و شعارهایی که نشان از بازنمودی از حاشیه بر متن بود.
وی افزود: شعارهای یکی از کاندیدهای ریاست جهموری اخیر چند دال مرکزی داشت: عدالت، شایسته‌سالاری؛ اما شکل ابراز این دو مفهوم خودش را استعاری نشان می‌داد. همان مفهوم سلامتی که در کتاب هست و گفته شده که سیاست با طبابت و با سلامتی هم‌نشینی دارد. این دال‌های مرکزی خودش را درقالب یک شخص که پزشک هم هست خودش را نشان داد در مقابل پادگفتمان‌ها نیز البته شکل گرفت. توجه کنیم در انتخابات‌های مختلف در جاهای متفاوت گویی این استعاره‌ها هستند که باهم رقابت میکنند و استعاره‌ها فراتر از گفتمان‌ها خودشان را نشان می‌دهند؛ چون استعاره‌ها بر رفتار و تفکر آدم ها تاثیر می‌گذارند.
ایشان در ادامه اظهار داشت: مثلا در گفتمان سیاست پدر و مادر ندارد یک مفروضی وجود دارد. باورمندی به این مفروض چه مفروضات دیگری را در ذهن ما بازتولید می‌کند؟ آدم‌هایی که در دایره سیاست هستند آدم‌های سالمی نیستند. در فصل اول کتاب آمده است که کارکرد استعاره به صورت ناخودآگاه در ذهن است. آیا طبیب بودن دکتر پژشکیان در برابر استعاره اینکه سیاستمدار ناسالم است قرار گرفته است؟ حتی نام پزشکیان. حتی نحوه صحبت کردن و لهجه داشتن و افراد می‌تواند فرد را تبدیل به استعاره کند؛ به نوع صحبت کردن ترامپ دقت کنید. مثلا نحوه صحبت کردن و سخنان امام خمینی به مثابه پدری بود که از حاشیه می‌آمد در مقابل پدری که والد است و قرار است تنبیه کند همان پدر سنتی و در مقابل آن قرار می‌گرفت و پادگفتمانی بود در برابر نظام سخت‌گیر.
در ادامه دکتر اردبیلی، دبیر نشست گفت: با توجه به اینکه این کتاب یک گفتگو است قرار نیست در آن نظریه‌پردازی شود و به تمامی پایه‌های نظری پرداخته شود. برای همین برای جذب مخاطب خوب است. یک سؤالی می‌توان طرح کرد این است که چرا وقتی فردی می‌آید و کاری را می‌کند بعد می‌گوییم اینگونه شد که موفق شد؟ آیا به مرحله‌ای رسیدیم که یک زبانشناس شناختی پشت حوادث و رخدادها مانند انتخابات قرار بگیرد؟ نکته‌ای که خود لیکاف در کتاب هم بدان اشاره می‌کند.
در ادامه دکتر توکلیان گفت: هر جا که هیجان بیشتر باشد استعاره خودش را بهتر نشان می‌دهد. تاثیر ناخودآگاه بر احساسات و برانگیختن بیشتر است. به نظر من پدیدههای زیادی در این سال‌ها داشته‌ایم که با مداقه و بررسی می‌توان نشان داد که هیجانی رخ داده است به خصوص در جوامعی که جمعیت جوان بیشتری دارند. برای ما که هیجانی هستیم استعاره‌ها کاربست بهتری دارند. البته می‌شود از این دریچه تا حدود زیاد رخدادها را پیش‌بینی کرد.
در انتهای جلسه حاضران ضمن بحث و گفتگو، به طرح سؤالات خود پرداختند.
جُرج فیلیپ لیکاف، زبانشناس و فیلسوف شناختی معروف آمریکایی است که بیشتر به‌خاطر تزش مبنی بر این که زندگی مردم به طور قابل‌توجهی تحت‌تأثیر استعارههای مفهومی است که آنها برای توضیح پدیدههای پیچیده استفاده میکنند، شناخته شده است او همراه مایک جانسون کتاب بنیادی «استعاره‌هایی که با آنها زندگی می‌کنیم» را نوشته است.
الیزابت وهلینگ، زبانشناس شناختی، نویسنده و دارای ۱۵ سال تجربه در تحقیقات دانشگاهی، انتقال دانش علمی و مشاوره در صنایع پیشرو بین‌المللی است. او دکترای خود را از دانشگاه کالیفرنیا، دریافت کرد. او که پیش‌گام تحقیقات چارچوب‌‌بندی کاربردی لقب گرفته است، به‌عنوان متخصص در بیش از ۱۰۰ رسانه حضور داشته و برای معتبرترین جایزه روزنامه‌نگاری آلمان در سال ۲۰۲۰ نامزد شد.
دکتر اردبیلی در ادامه بیان داشت: در این کتاب تلاش شده نشان داده شود که استعاره‌ها چطور بر تصمیم‌های سیاسی افراد و ملت‌ها به شکل ناخودآگاه موثر است. برای کسانی که دوست دارند دستاوردهای علوم شناختی را در حوزه‌های کاربردی ببینند، کتاب بسیار راهگشا و خوب است. نحوه پرورش و رشد یک ملت ازخلال استعاره، نظریه سیاست اخلاقی، از فصول نه گانه این کتاب است. در معرفی این کتاب آمده است: کتاب با بحثی دربارۀ استعاره‌ها و چگونگی شکل‌گیری آنها آغاز می‌شود و در ادامه به تأثیر استعاره بر مغز و ذهن ما می‌پردازد. از نظر لیکاف استعاره‌ها ریشه در تجربیات و زندگی روزمرۀ ما دارند و ازاین‌رو تفکر ما، تفکری جسمانی و فیزیکی است. در ادامه، کتاب وارد مباحث سیاسی می‌شود و تأثیر استعاره‌ها و چارچوب‌ها را بر مواضع و نظریات سیاسی ما نشان می‌دهد. استعارههای مفهومی نظریه دوران‌ساز جرج لیکاف است. قبل از کتاب استعاره‌هایی که ما با آن زندگی می‌کنیم این تصور را نداشت که یک ابزار بلاغی می‌تواند این قدر قدرت‌مند باشد. این نظریه نشان می‌دهد که استعاره‌ها همه جا حضور دارند.
شناخت متجسم یا جسمانی‌شده
در ادامه نشست دکتر توکلیان مترجم کتاب، دانش‌آموختۀ دکتری علوم سیاسی - گرایش جامعهشناسی سیاسی - از دانشگاه تهران، در خصوص انگیزه خود درباره ترجمه کتاب گفت: یکی از انگیزه‌های من برای ورود به موضوع استعاره‌ها تنش‌های سیاسی در سطوح مختلف ملی و جهانی و گفتمانی بود. وجود شکاف و تنش‌های پرنشدنی میان گروه‌های مختلف سیاسی بگونه‌ای است که گویی به یک اشتراک نظر نمی‌رسند. این گفتمان‌ها با این شکاف‌های پرنشدنی همیشه برای من جای سؤال بود.آیا راهی هست که اینها را به هم نزدیک کرد و شکاف‌ها را پر کرد؟ من ریشه را در یک گفتمان دیدم. یا به قول آقای لیکاف یک سری چارچوب‌های شناختی در دوطرف داریم که باعث می‌شود به جمع‌بندی نرسند.
دکتر توکلیان در ادامه خوانندگان کتاب را به این نکته مهم و اساسی یادآور شد: باید دقت کنیم خیلی از مباحث این کتاب مبتنی بر مسائل آمریکاست. باید دید که در جامعه ما هم کاربرد دارد یا نه. این کتاب می‌تواند ایده‌هایی خوبی به ما بدهد. مثل بررسی استعاره‌ها در گفتمان‌های سیاسی خودمان. خوبی این کتاب این است که گفتگو محور است و خواندن کتاب را خیلی راحت می‌کند. حجم کتاب نیز بسیار کم و در عصری که ما زندگی می‌کنیم خیلی مغتنم است.
مترجم کتاب در ادامه بیان داشت: نویسنده در این کتاب پس از توضیحاتی درخصوص استعاره به موضوع اخلاق می‌پردازد که آن را هم نوعی استعاره معرفی می‌کند. سپس به بحث سیاست می‌رسد و سیاست را امری اخلاقی می‌داند که از الگوهای اخلاقی خاصی پیروی می‌کند و در ادامه به موضوعاتی که در جامعه آمریکا در این خصوص هست می‌پردازد و تحلیل و بررسی می‌نماید. برای همین باید محتاط بود و این مباحث را مستقیم درخصوص جامعه خودمان به کار نبریم. این کتاب به عنوان یک پیش درآمد برای این مباحث اثر خوبی است. کتاب زبان ساده‌ای هم دارد. این کتاب می‌تواند پیش درآمدی برای فهم بهتر استعاره مفهومی و نظریه لیکاف باشد.
افراد به مثابه استعاره
در ادامه دکتر قربانیان؛ پژوهشگر حوزه شناخت به عنوان ناقد کتاب ضمن تشکر از مترجم به خاطر ترجمه شیوا و روان از کتاب گفت: یکی از نکات مهم درخصوص این کتاب گفتگو محور، مواردی است که لیکاف آنها را مغفول گذاشته و بدان نمی‌پردازد. اشاراتی به فرگشت دارد و می‌گوید آن چیزی که داروین معتقد بود بر اساس انتخاب طبیعی منظور قوی‌ترین گونه نبود؛ بلکه سازگارترین گونه با طبیعت بود، ولی کسانی مانند آدام اسمیت از این نظریه استفاده کردند و بیان داشتندکه افرادی که در دایره انتخاب طبیعی بازار نیستند حذف می‌شوند و یا مثلا استفاده از گزاره «بازارآزاد است»؛ مطمئنا یک سری سیاستگذاری‌ها هست که به بازار شکل می‌دهد و آن را می‌چیند و سامان می‌دهد و همچنین قدرتمندانی که پشت پرده لابی میکنند. البته بیشتر از این به نظریات داروین نمی‌پردازد. درصورتی در پرداختن به نگاه شناختی در حوزه استعاره نمی‌توان به بخش فرگشتی توجه نداشت. یکی از نقص‌های این کتاب این است که به حوزه عصب‌شناسی توجه کمی شده است؛ ولی کتاب برای علاقه‌مندان حوزه علوم اجتماعی خیلی مفید است؛ برای اینکه بتوانند آشنایی با استعاره‌ها و زبان‌شناسی شناختی پیدا کنند. کتاب خیلی ساده و قابل فهم و با ترجمه روان و عالی است.
وی در ادامه افزود: لاک لائو و موفه معتقدند که گفتمان‌ها بر اساس نیازهای اجتماعی تولید می‌شوند و این نیازها دور از قواعد بازی زیستی ما نیست. می‌توان این پرسش را مطرح کرد که آیا این نیازهای زیستی و ا جتماعی نیستند که استعاره‌ها را پدید می‌آورند؟ مثالی در خصوص جامعه ایران می‌زنم. در دهه شصد در ایران طیف چپ تندرو بود و افکار ضد امپریالیستی داشت؛ اما در دو دهه بعد نیاز جامعه را دید و خودش را به سمت گپی برد که احساس کرد در جامعه وجود دارد و در این جا بود که استعارههای جدید متولد شدند. در انتخابات اخیر هم بر اساس گپ‌های جامعه دیدیم که افراد و اشخاص شدند استعاره و شعارهایی که نشان از بازنمودی از حاشیه بر متن بود.
وی افزود: شعارهای یکی از کاندیدهای ریاست جهموری اخیر چند دال مرکزی داشت: عدالت، شایسته‌سالاری؛ اما شکل ابراز این دو مفهوم خودش را استعاری نشان می‌داد. همان مفهوم سلامتی که در کتاب هست و گفته شده که سیاست با طبابت و با سلامتی هم‌نشینی دارد. این دال‌های مرکزی خودش را درقالب یک شخص که پزشک هم هست خودش را نشان داد در مقابل پادگفتمان‌ها نیز البته شکل گرفت. توجه کنیم در انتخابات‌های مختلف در جاهای متفاوت گویی این استعاره‌ها هستند که باهم رقابت میکنند و استعاره‌ها فراتر از گفتمان‌ها خودشان را نشان می‌دهند؛ چون استعاره‌ها بر رفتار و تفکر آدم ها تاثیر می‌گذارند.
ایشان در ادامه اظهار داشت: مثلا در گفتمان سیاست پدر و مادر ندارد یک مفروضی وجود دارد. باورمندی به این مفروض چه مفروضات دیگری را در ذهن ما بازتولید می‌کند؟ آدم‌هایی که در دایره سیاست هستند آدم‌های سالمی نیستند. در فصل اول کتاب آمده است که کارکرد استعاره به صورت ناخودآگاه در ذهن است. آیا طبیب بودن دکتر پژشکیان در برابر استعاره اینکه سیاستمدار ناسالم است قرار گرفته است؟ حتی نام پزشکیان. حتی نحوه صحبت کردن و لهجه داشتن و افراد می‌تواند فرد را تبدیل به استعاره کند؛ به نوع صحبت کردن ترامپ دقت کنید. مثلا نحوه صحبت کردن و سخنان امام خمینی به مثابه پدری بود که از حاشیه می‌آمد در مقابل پدری که والد است و قرار است تنبیه کند همان پدر سنتی و در مقابل آن قرار می‌گرفت و پادگفتمانی بود در برابر نظام سخت‌گیر.
در ادامه دکتر اردبیلی، دبیر نشست گفت: با توجه به اینکه این کتاب یک گفتگو است قرار نیست در آن نظریه‌پردازی شود و به تمامی پایه‌های نظری پرداخته شود. برای همین برای جذب مخاطب خوب است. یک سؤالی می‌توان طرح کرد این است که چرا وقتی فردی می‌آید و کاری را می‌کند بعد می‌گوییم اینگونه شد که موفق شد؟ آیا به مرحله‌ای رسیدیم که یک زبانشناس شناختی پشت حوادث و رخدادها مانند انتخابات قرار بگیرد؟ نکته‌ای که خود لیکاف در کتاب هم بدان اشاره می‌کند.
در ادامه دکتر توکلیان گفت: هر جا که هیجان بیشتر باشد استعاره خودش را بهتر نشان می‌دهد. تاثیر ناخودآگاه بر احساسات و برانگیختن بیشتر است. به نظر من پدیدههای زیادی در این سال‌ها داشته‌ایم که با مداقه و بررسی می‌توان نشان داد که هیجانی رخ داده است به خصوص در جوامعی که جمعیت جوان بیشتری دارند. برای ما که هیجانی هستیم استعاره‌ها کاربست بهتری دارند. البته می‌شود از این دریچه تا حدود زیاد رخدادها را پیش‌بینی کرد.
در انتهای جلسه حاضران ضمن بحث و گفتگو، به طرح سؤالات خود پرداختند.
دفعات مشاهده: 221 بار |
دفعات چاپ: 22 بار |
دفعات ارسال به دیگران: 0 بار |
0 نظر
آخرین مطالب سایت