EN fa
دکتر رضا ماحوزی
مشخصات
شرح حال مختصر
مهارت ها
سوابق تحصيلي
آشنايي با زبان
فعالیت ها
سوابق شغلي
علايق تحقيقاتي
آموزش
پژوهش
طرح‌هاي تحقيقاتي
انتشارات
كتاب‌هاي منتشر شده
مقالات چاپ شده
عضویت
برنامه 5 ساله پژوهشی رضا ماحوزی
گروه مطالعات فرهنگی
 
  1. عنوان برنامه:
    1.  عنوان برنامه: فلسفه دانشگاه؛ ادبیات جهانی- تأملات ایرانی
    2. مرتبه علمی پیشنهاد دهند: استاد فلسفه
    3. عنوان فاز صفر: فلسفه دانشگاه
    4. تاریخ ارائه طرحنامه به پژوهشکده: مرداد 1399
  2. مقدمه و طرح مساله
    1. چرا این موضوع را انتخاب کردم؟
تاریخ دویست و ده ساله دانشگاه در جهان که با عنوان دوران مدرن دانشگاه شناخته می‌شود و از دوران ششصد سالة قبل از آن تفکیک می شود، به نحوی دوران عملکرد فلسفه در دانشگاه نیز شناخته می‌شود نه بدان لحاظ که فلسفه در این ایام توانست خود را توسعه دهد و یا نگاهی فلسفی به دانشگاه و اجزاء آن بیندازد. این دو بود اما مهمتر از آن‌ها نقشی بود که فلسفه در مدیریت نظام دانش ایفا کرد. بدین نحو که مقرر بود فلسفه بر اساس طرحی از آینده جایگاه علوم موجود و تحقیقات آتی را در مموعه دانش مطلق، یا همان دانش نخستین مشخص دارد. برای این کار لازم بود در الگویی که با نام دانشگاه آلمانی شناخته می‌شود، فلسفه مدیریت نظام دانش را برعهده بگیرد و روابط درون دانشگاهی میان آموزش و پژوهش را تنظیم کند.
این رویه به مدت صد و پنجاه سال از سویه موافقانی که این الگو را در آلمان و اروپا و آمریکا دنبال کردند و مخالفانی که آن را نقد کردند، مباحث متعددی را درباره سرشت دانش، حقیقت، دانشگاه و کارکردهای آن ایجاد کرد. این مباحث به نظامی از ارزیابی منجر شد و توانست دانشگاه را در مقام ویژه‌ای در مدیریت فرهنگی و اجتماعی بنشاند.
در نیمه دوم قرن بیستم نیز که فلسفه علم و نیاز علم به فلسفه به کناری نهاده شد و بر جای آن نگاه‌های فنی و کاربردی نشست و دانشگاه رابطه‌ای مستقیم با حوزه صنعت و خدمات برقرار کرد، فلسفه دانشگاه در دو قالب به فعالیت خود ادامه داد: در قالب‌های تحلیلی خرد و در قالب منتقد وضع موجود.
رصد دیدگاه‌های جهانی در دویست و ده سال اخیر نشان می‌دهد که چه آنگاه که فلسفه نقشی بسیار مهم و تاریخی در امر مدیریت دانش داشته و چه اینک که نگاهی انتقادی به وضعیت موجود دارد، در هر دو، فلسفه توانسته به نوع نگاه کنشگران دانشگاهی اعم از استادان و دانشجویان و مدیرانش بصیرت‌هایی عالی اعطا کند. امروزه مجدداً بازخوانی بصیرت‌های قرن نوزدهم دربارة دانشگاه اهمیت یافته و فلسفه دانشگاه در حال بازسازی خود است. چه بسا در آینده مجدداً ‌شاهد میدان‌داری فیلسوفان در امر دانش باشیم.
 
  1. چرا این موضوع مهم است؟
مدت‌های مدیدی است که شنیده می‌شود اگر دانشگاه‌های ما چنین وضعیت بغرنجی را تحمل می‌کنند از آن رو است که فلسفه دانشگاه نداشته‌ایم و همواره به نهاد دانشگاه به‌مثابه دستگاهی دیوانی و یا نهادی در خدمت دولت نگریسته‌ایم. در مقابل دانشگاه‌های معتبر جهان را به دلیل داشتن فلسفه دانشگاه چنین قدرتمند می‌دانیم. این سخن را در مورد آموزش و پرورش نیز روا می‌داریم و داشته‌ایم. بر اساس همین مطالبه چندباری هم تلاش شد برای نظام علم و آموزش کشور فلسفه‌ای نوشته شود اما بیش از آنکه فلسفه باشد الهیات دانش و آموزش با مایه‌هایی از انقلابی‌گری بود توأم با کلیاتی که معلوم نبود چگونه باید محقق شود.
بررسی این موضوع از دو جهت مهم است: نخست آنکه ادبیات جهانی را پیش روی ما می‌آورد و به ما قدرت ارزیابی نظام آموزش ایران بر اساس معیارها و شاخص‌هایی مشخص می‌دهد. علاوه‌بر آن به ما کمک می‌کند تا در تدوین چنین فلسفه‌ای دقت‌ها را بشناسیم و بدانیم که چگونه باید در این عرصه فلسفه‌ورزی کرد. در هر صورت نظام آموزش و علم ما به فلسفه‌ای نیاز دارد؛ خواه خاص خود و خواه همراه و همسو با فلسفه‌های جهانی.
 
  1. عنوانی که سال جاری روی ان کار می‌کنم چه ارتباطی با موضوع برنامه ۵ یا ۳ ساله دارد؟
عنوان طرح امسال (1399) من جایگاه پژوهش و آکادمی در دانشگاه برلین است. در برنامه سه سال قبل تلاش داشتم در دو سطح برنامه خودم را پیش ببرم؛ شناسایی ادبیات جهانی و شناسایی تاریخ تأملات نظری در صد سال اخیر ایران. در طرح سال جاری به مقوله پژوهش در الگوی دانشگاه آلمانی پرداخته‌ام؛ الگویی پژوهشی- آموزشی که برخلاف دیگر دانشگاه‌های زمانه خود پژوهش را نه فقط از استادان بزرگ بخش آموزشی بلکه از نهادی متولی این کار مطالبه می‌کرد و این پژوهش‌ها را راهی برای نیل به ایدة وحدت، ارتقاء جامعه و نیل به خواست‌های طبیعت می‌دانست.
اما با ملاحظه سه سال قبل، چهار سال است که روی فلسفه دانشگاه کار می‌کنم و تا کنون چهار کار را در این حوزه به سرانجام رسانده‌ام. این چهار سال درواقع بخشی از راهی است که در برنامه پنج سال بعد نیز دنبال خواهد شد.
 
  1. چه هدفی را دنبال می‌کنم و چه می‌خواهم بگویم؟
در برنامه پنج سالة بعد درصددم علاوه‌بر شناسایی و تحلیل ایده‌ةای بکار رفته در نظام علمی و آموزشی ایران معاصر، به تدوین برنامه‌ای برای این عرصه نیز اقدام کنم.
 
  1. روش تحقیق:
    1. با چه روش یا روشهایی در این برنامه چند ساله سروکار دارم؟
روش فلسفی، استنتاجی است با تأمل بر داده‌هایی که از میدان‌های پیش‌موجود و میدان‌هایی که محل کنش‌های سیاستگذاران بوده است به دست می‌آید.
  1. با چه داده‌هایی سروکار خواهم داشت؟
داده‌های فلسفی مفاهیم و ایده‌ها و نظریه‌هایی است که یا خلق شده‌اند و یا از جایی دیگر اخذ شده‌اند. برای برنامه پنج ساله من، میدان داده‌ها اسناد و مصوباتی است که به سیاستگذاری نظام دانش منجر شده است.
  1. شیوه های جمع اوری اطلاعات من چگونه خواهد بود؟
  1. پیشینه تحقیق:
    1. چه پیشینه‌ای از تحقیق مورد نظر من وجود دارد؟
تاریخ دانشگاه را مورخان نوشته‌اند اما داده‌های تاریخی از منظرهای جامعه‌شناختی، مدیریتی، روان‌شناختی، اقتصادی و فلسفی مورد تحلیل قرار گرفته است. تأملات فلسفی بر ایده‌ها و مفاهیمی که در ادوار متعدد گذشته بر سر کار آمده‌اند، موضوعی است اخیر و لذا تعداد آثاری که بر تأمل فلسفی بر تاریخ آموزش در ایران متمرکز شده باشد، بسیار محدود و ناچیز است.
 
  1.  موضوع در میدان جهانی چقدر مورد توجه بوده است؟
ناگفته مبرهن است که بسیاری از کشورهایی که از قدرت فلسفی و نظری کافی‌ای برخوردارند به صورت مستمر شئون متعدد نظام علمی و آموزشی خود را مورد تأمل فلسفی قرار می‌دهند. شاهد موضوع آثار متعددی است که در قالب‌ها و سطوح متعددی از ساده تا پیچیده منتشر می‌شود. در همین پژوهشکده ما تا کنون بالغ بر ده مجلد از این نوع مطالعات و تأملات ترجمه و یا تألیف و منتشر شده است.
 
  1. خودم در این موضوع چه کارهایی انجام داده‌ام؟ (ممکن است توضیح فاز صفر ضرورت داشته باشد).
تا کنون من علاوه‌بر ترجمه کتاب کلاسیک نزاع دانشکده‌های کانت، و ترجمه کتاب گنزالس با عنوان آموزش، فرهنگ و جامعه در اندیشه کانت، ترجمه کتاب فیشته با عنوان خطاب‌هایی به ملت آلمان را نیز آغاز کرده‌ام. تدوین مجموعه تأملات فلسفه دانشگاه- تأملات جهانی و تجربه‌های ایرانی، و همچنین تألیف کتابی با عنوان اولین دانشگاه و اولین ایده‌ها در سال گذشته و انتشار بیش از ده مقاله علمی و پژوهشی و علمی و تخصصی و غیره از زمره کارهایی است که تا کنون انجام داده‌ام.
 
  1. تشریح عنوان‌های هر سال:
    1. هر مرحله (فاز) در هر سال به چه موضوعی اختصاص می یابد؟
در طرح سال 1388 یعنی اولین دانشگاه و اولین ایده‌ها، به جدال بین ایده‌هایی که از انقلاب مشروطه تا شهریور 1320 روی داد و به نحوی خود را در هویت و برنامه‌های دانشگاه تهران بازتاب داد پرداختم. این راه باید ادامه یابد تا بتوانم به شناختی دقیق‌تر از بازی ایده‌هایی که در صد سال اخیر بر دانشگاه‌های ایران و نظام آموزشی آن حاکم بوده و یا آن را تحت تأثیر قرار داده‌اند دست یابم. این سخن بدین معنا نیست که در این بازه‌های تفکیک شده ما صاحب ایده‌هایی تدوین شده بوده‌ایم. بلکه بدین معنا است که ایده‌ها حتی به نحو نانوشته در ذهنیت سیاستگذران وجود داشته و بعضاً به دلیل فقدان صورتبندی مناسب کژکارکردهایی نیز داشته است.
در برنامه پنج سالة بعدی تلاش دارم میدان‌های نظری و عملی چهار دوره از تاریخ آموزش نوین ایران را به بحث بگذاریم. در پایان نیز نظر به ضرورت پیوستگی و هماهنگی آموزش دانشگاهی و پیشادانشگاهی تلاش می‌کنم تمامی داده‌های طرح‌های هشت ساله قبل و همچنین تأملات جهانی به خدمت گرفته شود تا فلسفه آموزشی برای ایران تدوین شود؛ فلسفه‌ای که یا ویژه و خاص این کشور است و یا متناسب با تحولات جهانی راه را بر همسویی نظام علم ایران و جهان هموار می‌کند. برای این کار لازم است به صورت دقیق و مستمر ادبیات و روندهای جهانی مطالعه شود تا در نهایت از آن‌ها استفاده شود. عناوین برنامه پنج ساله بر اساس این توضیحات از این قرار است:
 
سال اول: بازی ایده‌ها در دانشگاه‌های ایران (1342-1320)
سال دوم: الگوی توسعه در دانشگاه‌های ایران (1358-1342)
سال سوم: سرگشتگی ایده‌ها در دانشگاه انقلابی (1384-1360)
سال چهارم: فروپاشی ایده‌ها در دانشگاه توده‌ای (1400-1384)
سال پنجم: فلسفه آموزش در ایران- ازمدرسه تا دانشگاه
 
  1. نتایج و دستاوردها:
    1. چه نتایج و دستاوردهایی در انتظار این برنامه خواهد بود؟ و نتایج چگونه گزارش خواهند شد؟
انجام طرح سالانه موردنظر به لحاظ فرم و صورت و دست یافتن به قدرت تحلیل مسائل و موضوعات آموزش عالی پیشین و فعلی به لحاظ محتوا هدف موردنظر است.
 
  1.  آیا سیاست نامه و خلاصه‌سیاستی از این برنامه ارائه خواهد شد؟
ارائة گزارش‌های پژوهشی و سیاست نامه از متن کار به اقتضای پرسش‌ها و نیازهای مشخصی که محقق بدان‌ها دست یابد یا از جاب دانشگاه‌ها و ستاد وزارت عتف عرضه گردد حتماً در دستور کار است.
 
  1.   وضعیت انتشار گزارشات به صورت مقاله یا کتاب و حتی اشکال دیدمانی(visual) چگونه خواهد بود( مانند فیلمهای مستند،پادکست، کلیپهای اینستاگرامی و ... )
بسته به نظر کارشناسی واحد روابط عمومی می‌توان قالب‌های چندگانه‌ای را البته به فراخور موضوع ارائه داد.
 
  1. گرنتهای تحقیق و همکاری‌های پژوهشی:
    1. آیا گرنتی برای انجام این برنامه پیشی بینی شده است؟ پژوهشگر بر مبنای فعالیت‌های علمی که انجام می‌دهد چه میزان گرنت در طول ۵ سال پیش‌بینی می‌کند؟
انجام دو طرح پژوهشی هر کدام به مبلغ 30 میلیون تومان از محل پژوهانة خودم و همچنین 35 میلیون تومان برای دستیار پژوهش پیش‌بینی اولیه است.
 
  1.  آیا امکان گرفتن پروژه تحقیقاتی از بیرون (از دل برناه پژوهشی) به صورت کارفرمائی وجود دارد؟ به عبارتی تا چه میزان امکان گرفتن بخشی از بودجه برای تامین گرنت خارج از پژوهشکده فراهم است؟ 
با توجه به ظرفیت‌ موضوعات به نظر می‌رسد می‌توان یک طرح کارفرمایی را نیز داشت.
 
  1. تا چه اندازه این برنامه امکان همکاری‌های داخلی و بین المللی را  با استادان و پژوهشگران معتبر فراهم می‌کند؟
قالب فعلی همکاری علمی بین‌المللی کنفرانس است. اما مسلماً می‌توان در تدوین تاریخ نظری دانشگاه ایرانی همکاری‌های متنوعی با مراکز علمی‌ای که بر این حوزه‌ها متمرکزند داشت.
 
  1.  آیا امکان تربیت دستیار یا موقعیت دانشجوی دکتری یا پسادکتری از دل این برنامه فراهم  است؟
تمامیت این طرح نیازمند وجود دستیاری ثابت، خواه در قالب فرصت مطالعاتی ویژه دانشجوی دکتری و یا دستیاری بیرونی است.
 
  1. ارتباط نتایج تحقیق با تدریس احتمالی:
    1. برنامه پژوهشی چه تاثیری در تدریس پژوهشگر در طول دوره فعالیت خواهد داشت؟ تدریس به صورت درس دانشگاهی خواهد بود یا کارگاه؟ و در صورت امکان در چه مقطعی تدریس پیش بینی می‌شود؟
تا کنون تمامی تدریس‌های چهار سال اخیر من بر حوزه فلسفه آموزش متمرکز بوده و تکست‌های اصلی فیلسوفان این حوزه مطالعه و تدریس شده است. از این به بعد هم همین خواهد بود.
 
  1. فرصت مطالعاتی و کنفرانس بین‌المللی:
    1. چه فرصتهای مطالعاتی( در قالب فرصت یا ماموریت پژوهشی یا سفر کوتاه علمی) در داخل و خارج از ایران بر مبنای برنامه پیشنهادی پیش بینی می‌شود؟
در صورت عادی شدن شرایط اقتصادی و همکاری علمی بین‌المللی در صددم یکی از برنامه‌های سالانه این دوره پنج ساله به فرصت مطالعاتی خارج از کشور با اولویت دانشگاه برلین و یا دانشگاه ینا انجام گیرد.
برای فرصت مطالعات یداخل کشور نیز به پژوهشگاه دانش‌های بنیادی؛ گروه فلسفه علم برای تقویت مطالعات حوزه فلسفه ذهن و هوش مصنوعی نظر دارم که به نظرم آینده تحولات علم و فناوری باید بدان عرصه توجهی جدی داشته باشد.
 
  1.  ضرورت و ارتباط فرصت مطالعاتی با برنامه پژوهشی به صورت روشن بیان شود به کدام مرحله از برنامه ارتباط برقرار می‌کند؟ و این فرصتها یا مسافرت‌ها چه کمکی برای ارتباط‌سازمانی با پزوهشکده فراهم می‌کند؟
تدوین فلسفه‌ای برای نظام آموزشی ایران با توجه به انقلاب صنعتی چهارم و رشد روزافزون هوش مصنوعی نیازمند فهم این موضوع است. لذا در صورتی که زمینه فرصت مطالعاتی داخل کشور من فراهم شود مایلم برنامه فوق الذکر شش ساله شود تا یک سال به صورت متمرکز بر این حوزه کار کنم.
 
  1. آیا امکان شرکت در کنفرانس‌های مرتبط با موضع در خارج از کشور فراهم است؟