در نشست «دانشگاه، جامعه و جنگ» مطرح شد:
ششمین نشست از این سلسله نشست‌های «دانشگاه، جامعه و جنگ» با عنوان «گفتمان مهاجران و مسئله سیاستگذاری در شرایط امروز» با حضور دکتر حسین میرزایی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و دکتر مهدی قربانیان پژوهشگر حوزه گفتمان  روز شنبه۲۸ تیرماه ۱۴۰۴ در پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی برگزار شد.
در ابتدای این نشست مهدی قربانیان پژوهشگر حوزه گفتمان درباره حضور مهاجران در کشور گفت: جامعه ایران عموما توسط نخبگان علمی و سیاسی، دارای حس زعامت است و به جای اینکه سیر تحولات تاریخی را نگاه کند، با بایدها و نبایدها دست و پنجه نرم می‌کند. آنچه که علوم انسانی به ما یاد می‌دهد این است که از این نگاه سلبی خارج شویم و با نگاه علت شناسانه به یک پدیده نگاه کنیم. این نوع نگاه زعامت گر باعث می‌شود وقتی با خواست ملی مانند اخراج افغان‌ها مواجه می‌شویم آن خواسته ملی شنیده نشود.
وی تاکید کرد: ما با نگاه زعامتی و بی تفاوت و نادیده گرفته شده توسط دیگران روبرو هستیم و اگر ما اکنون هرگونه خشونت کلامی را در خواست کل مردم در مورد مهاجران مشاهده می‌کنیم، مربوط به زمانی است که توسط دلسوزان، دانشگاهیان و مردم به حکمرانان گوشزد شد اما به آن توجه نشد. 
قربانیان به فواید و مضرات وجود مهاجران اشاره کرد و افزود: مهاجران افغانی در بخش‌های کارگری ساختمانی، کشاورزی و صنایع خدماتی با دستمزدهای کمتر از ۳۰ تا ۵۰ درصدی کارگران ایرانی فعالیت می‌کنند که این مسئله هزینه تولید را کاهش می‌دهد و به رقابت پذیری بنگاه های کوچک و متوسط کمک می‌کند. وجود کارگران افغانی می‌تواند به کنترل تورم هم کمک نماید. همچنین تامین نیروی کار در بحبوحه بحران پیری کشور با توجه به میانگین سنی ۳۲ سال مهاجران در مقابل مثبت ۴۰ سال جمعیت ایران، حضور مهاجران کمبود نیروی کار جوان را جبران کرده است. 
وی اضافه کرد: نکته بعد سرمایه‌گذاری و انتقال ارز از کشور است. مهاجران در سرمایه‌گذاری، رتبه اول سرمایه‌گذاری خارجی را در ایران دارند. این سرمایه‌ها عمدتا در صنایع ساختمانی و حمل و نقل و رستوران داری متمرکز شده است. ایران سالانه ۳۶ دلار به ازای هر پناهنده از سازمان‌های بین‌المللی دریافت می‌کند. همچنین از حضور افغان‌ها به عنوان ابزار چانه زنی در رابطه با اتحادیه اروپا با تهدید به انتقال سیل مهاجران به اروپا در صورت عدم لغو تحریم‌ها استفاده می‌کند. ضمن اینکه حضور مهاجران به تقویت گفتمان امت گرایی برای تقویت همبستگی شیعی به تحکیم نفوذ منطقه‌ای ایران و جلوگیری از نفوذ طالبان نیز کمک کرده است. 
قربانیان با اشاره به اینکه خواست ملی درباره مهاجران در برابر سه نوع گفتمان قرار می‌گیرد و افزود: این سه گفتمان شامل گفتمان سانتیمانتال روشنفکر وابسته به غرب، گفتمان ایران شهری و گفتمان امت گرایی می‌شود. در برابر این سه گفتمان، گفتمان ملی قرار دارد که بر اساس دال مرکزی امنیت، مفصل بندی می‌شود. آن سه گفتمان سعی دارد گفتمان برآمده بر اخراج افغان‌ها را به محاق ببرند و فصل مشترک آنها هم زعامت گری است که به عنوان یک زعیم تلاش می‌کنند برچسب هایی را به عنوان فاشیست به مردم ایران بزنند. 
وی ادامه داد: دهه ۶۰ دهه برادری با افغان‌ها بود ولی دهه ۷۰ شروع کدورت میان دو ملت بود. خواست ملی مقابله با مهاجران افغان از دهه ۷۰ در کشور آغاز شد اما از سوی حکومت به آن توجهی نشد.هر کشوری که احساس کند امنیت آن با حضور مهاجران به خطر می‌افتد، با آن مقابله می‌کند اما سوال اینجاست چرا این کار را ما با مهاجران افغان انجام ندادیم. 
این پژوهشگر با اشاره به دیپورت معنادار اتباع افغانستانی از سوی پاکستان و تاجیکستان افزود: احتمال دارد اکنون بعضی از جریان‌ها به دنبال این باشند که از طریق مهاجران افغان بعضی از چالش‌ها را برای دولت طالبان فراهم کنند تا شاید دوباره آمریکایی‌ها وارد این خاک شوند. شاید اکنون جامعه افغان باید مسئله اش را با جامعه خودش رفع کند. عدم وجود وجه مشترک با جامعه دیگری می‌تواند با بروز هر اتفاقی منجر به مهاجرت آنها از هر کشوری شود و چنین مشکلاتی را برای شان به وجود آورد. 
وی با طرح این سؤال که چگونه به مردم ایران برچسب فاشیست زده شد، افزود: ما در بحبوحه جنگ ۸ ساله درهای کشور را به روی افغان‌ها باز کردیم اما درباره مسئله فاشیسم باید ببینیم آنچه که باعث انفجار نژادپرستانه شده است از کجا شروع شده است.     
قربانیان بیان کرد: وقتی بدون حساب مهاجر به کشور وارد می‌شود نباید انتظار داشته باشیم اتفاقات خارج از انتظار رخ ندهد. حتی کشورهایی که نظارت کامل بر مهاجران دارند، باز هم با آنها به مشکل برمی‌خورند. ما نمی‌توانیم جلوی ورود اتباع را بگیریم چون دو طرف به یکدیگر نیاز داریم. راه حل این مسئله این است که ادغام آنها در کشور تسهیل شود نه اینکه از ۴۵ سال گذشته وضعیت آنها تعیین تکلیف نمی‌شود.
  
حسین میرزایی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی نیز در ادامه این نشست بیان کرد: یکی از مباحثی که اکنون در دنیا مطرح است، مهاجرت است. مهاجران جمعیت سیال و پویایی هستند که در دنیا حضور دارند و کشورهای مختلف تلاش می‌کنند که از ظرفیت‌ها استفاده کنند. ما از نظر جغرافیای سیاسی در نقطه‌ای واقع شده‌ایم که همیشه محل گذر بوده است و یکی از بزرگترین جمعیت‌های کشور هم مهاجران افغانستانی هستند که هرگز سیاست پایداری را در برابر آنها نداشته‌ایم. 
وی ادامه داد: اولین حضور مهاجران افغان به سال‌های ابتدایی بعد  از انقلاب بازمی‌گردد اما از دهه ۷۰ به بعد موج سنگینی از مهاجرستیزی درباره افغان‌ها را شاهد هستیم. درحالیکه دهه ۷۰ دوره سازندگی بود و کشور نیاز به نیروی کار داشت. 
میرزایی با اشاره به اینکه گفتمان انقلاب اسلامی، موضوع تمدن ایرانی اسلامی را مطرح می‌کند، افزود: گفتمان درونی در داخل کشور این ایده را ترویج می‌کند و مباحث نظری هم درباره آن مطرح می‌شود؛ ولی ما از درون نظام شاهد دو صدای متفاوت هستیم که یکی وضوع تمدنی و دیگری مسئله اخراج افغان‌ها را مطرح می‌کند.  
وی اضافه کرد: وقتی کشور در بحبوبه جنگ ۱۲ روزه به دنبال رفع مسئله مهاجران می‌رود، موضوع تامل برانگیز می‌شود. با توجه به تحقیقات انجام گرفته در روزهای گذشته، ۴۰۰ متهم افغان به جرم همکاری با اسراییل دستگیر شدند که ۱۶ نفر مظنونان مهم‌تری بودند و جرم ۲ نفراثبات شده است. ما تعداد بسیار بالایی از اتباع هندی و پاکستانی را هم درگیر با این مسئله داشتیم که هیچ مانوری روی آنها داده نشد. 
وی با تاکید بر اینکه به جای متمرکز شدن روی مسئله اخراج مهاجران، باید بر روی مسئله سازماندهی آنها کار کنیم، افزود: متاسفانه ابتدا اخراج مهاجران شامل افرادی بود که سرشماری شده و شناسایی شده بودند در حالیکه باید اخراج از اتباعی که سرشماری نشده بودند، انجام می‌گرفت.  به نظر می‌رسد موضوع اخراج مهاجران افغان از جریانی داخلی نشات گرفته است زیرا دلیل متقن و درستی در این شرایط برای این کار وجود ندارد.
میرزایی ادامه داد: ما اکنون در حال نفرت پراکنی در کنار یکی از مرزهای وسیع کشور هستیم که در آن سوی مرز هم از هیچ شکاف و فرصتی نمی‌گذرد. ضمن اینکه عبور و بازگشت دوباره از مرز ایران بسیار ساده است. در طی این سال‌ها ۴۴ میلیون نفر افغانستانی از مرز ایران بازگردانده شده‌اند که این مقدار بیشتر از جمعیت افغانستان است اما همچنان از تعداد مهاجران افغان کم نشده است. 
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: در موقعیت جنگی کشور اخراج مهاجران چیزی جز ضرر برای کشور به همراه نخواهد داشت. گفتمان تمدن ایرانی اسلامی از یک سو به دنبال گسترش مرزهای فرهنگی است و از سوی دیگر در تناقض با گفتمان‌های کشور، به این نگاه خدشه وارد می‌کند. فواید حضور مهاجان افغانی بیشتر از مضرات حضورشان است و بنابراین باید درباره اقدامات شتاب زده تامل بیشتری کنیم. 
میرزایی اضافه کرد: ما با اقوام دیگر مانند عراقی‌ها مواجهه‌ای که با افغان‌ها داشتیم را نداریم با توجه به اینکه با آنها جنگ کرده ایم.  چگونه در زمان جنگ اقدام به تولید دشمن خارجی می‌شود.به نظر می‌رسد کسانی که از رسانه برای پیشبرد این اهداف شان استفاده می‌کنند، در اخراج افغان‌ها دارای منافعی هستند و پروژه دوم در بروز این مسئله را عامل نفوذ می‌دانم تا مردم را ناراضی کند. 
 میرزایی ورود غیرقانونی مهاجران را با سهولت بالا عنوان کرد و افزود: مهاجر غیرقانونی با راحتی بیشتری به کشور وارد می‌شود تا فردی که به صورت قانونی وارد می‌شود. اخراج زمانی اقدام درستی است که مهاجر دیگ امکان آمدن به کشور را نداشته باشد اما اکنون هیچ نظارتی بر عدم بازگشت مهاجران وجود ندارد.