به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی، نشست معرفی و بررسی کتاب «آموزش عالی و مهار مسائل اجتماعی دانشجویان» با حضور آمنه صدیقیان (مولف) و احمد ملکوتی (دبیر نشست) در غرفه پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم مستقر در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد. 
ملکوتی: این کتاب در چهار بخش ساماندهی شده است. هدف نهایی در این کتاب پی بردن و دست‌یابی به الگوهای نحوه مواجهه با مسائل اجتماعی دانشجویان در دانشگاه‌های پیشگام جهان بوده است. این کتاب محصول تلاش‌ها و پژوهش‌های مولف محترم است که چندین سال در این حوزه تخصصی‌ انجام داده‌اند. 
ابتدا درباره حوزه کاری‌تان یعنی مسائل اجتماعی دانشجویی توضیح بفرمایید و بگویید که چگونه و طی چه فرایندی به این کتاب رسیدید؟
دکتر صدیقیان: از سال ۹۵ در حیطه مسائل اجتماعی زندگی دانشجویی کارم را متمرکز کردم و چند کار پژوهشی در این زمینه انجام دادم. البته در همین ابتدا بگویم که آقای مجتبی لشگری و خانم ارمغان مهمدی دو همکار بسیار ارزشمند من در این مسیر بوده اند. در این مسیر یکی از قدم‌هایی که احساس نیاز شدپژوهش‌های منجر به این کتاب بود. در ابتدا که این میز تخصصی را آغاز کردیم در نخستین قدم مروری نظام‌مند انجام دادیم تا ببینیم در ایران چه مسائل اجتماعی در بین دانشجویان شایع‌تر است و از بین این مسائل کدام اهمیت بیشتری دارد. بعد بررسی کردیم که هرکدام از این مسایل‌ در ایران بررسی شده است یا خیر. درواقع بررسی کردیم که چه مسائلی در زندگی دانشجویان ما قابلیت بررسی بیشتری دارد و لازم است که بیشتر بررسی شود. 
گام دوم این بود که مسائلی که اهمیت داشته‌اند و در ادبیات موجود کشور به خوبی بررسی نشده‌اند در یک پیمایش مورد بررسی قرار بگیرند. در گام بعدی بررسی کردیم که این مشکلات دانشجویان ما در مقایسه با مشکلات سایر اقشار اجتماعی چقدر است؟ آیا دانشجویان دچار آسیب‌های بیشتری نسبت به سایر اقشار کشور هستند. بعد به بررسی راهکارهای جهانی برای این مسایلی که پیدا کرده بودیم برآمدیم. دانشگاه‌ها و آموزش عالی در سطح جهان چه مسائلی را برای کاهش این مسایل در نظر گرفته اند. در این گام به این کتاب رسیدم. درواقع گام به گام بر حسب نیازی که دیدیم به آن رجوع می‌کردیم. درواقع این کتاب مجموعه‌ای از ایده‌ها و راهبردهایی است که دانشگاه‌های مطرح و پیشگام در رابطه با کاهش مسائل اجتماعی به خدمت گرفته‌اند. این کتاب در مورد شش مسئله اجتماعی که انتخاب شده است و مورد بررسی قرار گرفته‌اند دائم برای کاهش و بهبود مسایل اجتماعی راهکار می‌دهد. مسائلی که در این کتاب انتخاب شده است مصرف دخانیات، مواد مخدر، مشروبات الکلی، سرقت، خودکشی و خشونت‌های جنسی است. 
ملکوتی: بر چه اساسی این مسائل انتخاب شده است؟
دکتر صدیقیان: تقریبا بر اساس همان گام‌های پیشین، بررسی شده است که کدام مسائل اجتماعی در دانشگاه‌های ایران جدی‌تر هستند و قابلیت بررسی بیشتری دارند. کدام مسئله در سطح جهانی بهتر بررسی شده؟ آیا راهبردهای مناسبی برای بهبود مسئله هست؟ و گاهی هم تفاوت‌هایی وجود داشته است. مثلا رویکرد ما در قبال مسئله روابط جنسی با رویکردی که در آمریکا هست متفاوت است. اما آنچه خشونت جنسی خوانده می‌شود راهکارهایی دارد که همه به راحتی می‌توانند از آنها استفاده کنند.  
ملکوتی: کشورها بر چه اساسی انتخاب شده‌اند؟ آیا تنوع فرهنگی مهم بوده است؟
این کشورها کشورهایی بودند که در زمینه کمک به کاهش و بهبود مسائل اجتماعی دانشگاه‌های پیشگام جهان هستند. بهترین دانشگاه‌ها در این حوزه در آمریکا هستند بعد کانادا، انگلیس و استرالیا، از قاره آسیا اندونزی را انتخاب کردیم چون تلاش‌هایش در این زمینه معروف است. 
در این انتخاب‌ها مسئله اجبار ما در استفاده از زبان انگلیسی هم بود. هرچند سایت اکثر دانشگاه‌ها به زبان انگلیسی موجود است اما مثلا در آلمان هم دانشگاه در این زمینه پیشگام نیست و هم زبانش برای ما چالش بوده است. یا در برخی از کشورها نرخ این مسائل آنقدر پایین است که برای‌شان قابلیت بررسی ندارد. به کشورهایی که به این مسائل پرداخته‌اند و مسئولیت اجتماعی (مسئولیت نهادها و سازمان‌ها و هم مسئولیت فرد ) را خیلی خوب در نظر می‌گیرند رجوع کردیم و این راهکارها و ایده‌ها را گرفتیم و در این کتاب مطرح کردیم و با نظریه‌ها سنجیدیم. اما نه ادعای بومی‌سازی داریم و نه ادعای نظریه‌پردازی و نه ادعای تست نظریه داریم، فقط تلاش کردیم که عمل کشورهای دیگر را در اینجا معرفی کنیم. 
ملکوتی: مخاطب و جامعه هدف این کتاب چه افرادی هستند؟
صدیقیان، اولین مخاطب این کتاب دولت است، خصوصا با توجه به سطح کنترل گری دولت، حتا می‌بینیم کوچکترین اقدامات دانشجویی نیازمند مجوزهای مراجع بالاتر است. مخاطبان این کتاب در چند سطح هستند سطح اول وزارت علوم و وزارت بهداشت هستند. به این سبب که کتاب دارد به آنها می‌گوید حمایت کن و دانشگاه‌هایت می‌توانند این کارها را در شهرهای مختلف انجام دهند که به بهبود و کاهش این مسائل اجتماعی کمک کنند. سطح دیگر مخاطب این کتاب دانشگاه‌ها، روسای دانشگاه و مدیران فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌ها هستند. به آنها گفته می‌شود با توجه به اهدافی که دارید در کشورهای دیگر این راهکارها استفاده می‌شود. سطح دیگر کانون‌ها، تشکل‌ها، انجمن‌ها و نهادهای دانشجویی هستند که در دانشگاه‌ها فعالند. در نهایت این دانشجویان هستند که باید فعالیت کنند. دانشگاه و وزارت‌خانه بستر را آماده می‌کنند اما کنشگر نهایی دانشجوست. همچنین حامی همدیگر هستند هیچ کسی به اندازه خود دانشجویان نمی‌تواند در آگاه‌سازی و حمایت از همدیگر در این مسائل به آنها کمک کند. این کانون‌ها از این جهت خیلی می‌توانند موثر باشند. 
مثلا در این زمینه نرم افزارهایی درست می‌شود که دانشجوی در معرض آسیب یا آسیب دیده در آن خوداظهاری و خود ابرازی می‌کند و برای این امر برنامه‌ریزی می‌شود. این کار در کشورهای پیشگام انجام می‌شود. چون در نظریه‌ها می‌بینیم که فقط با افراد آسیب دیده مواجه نیستیم بلکه مسئله مهمتر پیشگیری از آسیب است. به همین خاطر در برنامه‌های این کشورها جمعیت‌هایی که مورد هدف قرار می‌گیرند یکی دانشجویانی هستند که اصلا دچار آسیب نیستند فقط ممکن است در معرض آسیب باشند. بعد دانشجویان آسیب دیده که ممکن است دچار آسیب جدی شده باشند یا ممکن است که جدی نباشد اما برای مرحله بعدی پیشگیری می‌شود. این برنامه‌ها و نرم‌افزارها ابتدا به دانشجو کمک می‌کند که خودش را بشناسد خوداظهاری این مزیت را هم دارد که فرد اعلام می‌کند که من استعداد این را دارم و مراقب من باشید. سطح دیگر (ان جی او) ها و فعالان مدنی که خارج از دانشگاه هستند که جمعیت هدفشان جوانان است. 
همچنین مثلا شهرداری می‌تواند این کتاب را در اختیار مجموعه‌های مختلفش بگذارد. فرهنگسراها می‌توانند در این زمینه فعال باشند. همچنین مثلا نرم‌افزارهای بسیار خوبی در این دانشگاه‌ها معرفی شده که با توجه به اینکه ما با نسل زد در ارتباط هستیم و براساس فضای مجازی کار می‌کند و هوش مصنوعی که با سرعت بسیار زیادی دارد پیش می‌رود بسیار می‌تواند به ساماندهی کمک کند. دستگاه‌هایی که در این زمینه کار می‌کنند می‌توانند ایده بگیرند.
ملکوتی: در کتاب درباره کارهایی که شده به یک چک لیست رسیده‌اید اگر ممکن است درباره این هم توضیح دهید؟
در گام نخست که پیشاکتاب هست به انتخاب مسایل رسیده‌ایم، گام دوم انتخاب دانشگاه‌ها بود، گام سوم بررسی نظریه‌ها و ادبیات موضوع داشتیم که چک لیست از آن نتیجه می‌شود. ۱۵ دسته نظریه بررسی شد که به اجمال در این کتاب هم آمده است. مثلا ما یک دسته نظریه افرادمحور داریم یک دسته مکان محور و دسته دیگر موقعیت‌محور است. مثلا نظریه‌های فردمحور معتقدند باید برای کاهش مسائل روی فرد متمرکز شد. موقعیت‌محورها معتقدند که باید موقعیت‌هایی که سبب انحراف و آسیب اجتماعی می‌شوند را پیشگیری کرد.
وقتی نظریه‌ها را بررسی کردیم مجموعه خیلی وسیعی از متغیرها و مسائل مهمی که در این مسیر وجود دارد به ما داده می‌شود. یا نظریه‌ها می‌گویند که تنها درباره آسیب دیده‌ها کار نکنید بلکه درباره پیشگیری از آسیب هم کار کنید. یا دسته‌ای از نظریه‌ها معتقدند که مسائل باید از بالا حل شوند و برخی معتقدند که باید از افراد و جامعه پیگیری شوند. دسته دیگری بر پیوندهای اجتماعی انسان‌ها تمرکز می‌کنند. معتقدند هرگاه پیوندهای اجتماعی بین انسان‌ها محکم‌تر و قوی‌تر باشد امکان اینکه افراد دچار مسائل اجتماعی شوند کمتر می‌شود. 
بعد از بررسی نظریه‌ها چک لیست را بررسی کردیم و بعد وب سایت‌های دانشگاه‌ها را دیدیم و استخراج کردیم و بعد از گزارش به سمت مدل‌سازی رفتیم. چک لیست برای این بود که اولا بتوانیم با مقیاس یکسانی مورد مشاهده قرار بدهیم و دوما اینها را به صورت یکسان بتوانیم گزارش کنیم. در این چک لیست ابتدا یک شرح کلی از آن دادیم که این برنامه چگونه کار می‌کند. در قدم بعدی گفتیم که این الگو علل و عوامل مسئله را چه می‌داند و بر اساس کدام یک از این نگرش‌ها کار می‌کند. بعد برای مهار این مسائل چه سازوکارهایی را در نظر گرفته است. در نهایت گزارش بدهیم که جمعیت هدف چه کسانی بوده‌اند. چون مسئولیت اجتماعی همگان (سیاست‌گذاران، دانشجویان و ....) در این برنامه توجه شده است. نقش رسانه و تبلیغات و نحوه اطلاع رسانی ... هم مورد بررسی شده است. در مرحله آخر گزارش داده شده است که این برنامه چگونه مورد ارزیابی قرار گرفته است و چگونه ادامه یافته است. 
ملکوتی: با توجه به اینکه فرمودید که از سال ۹۵ وارد این حوزه شدید و تیم بسیار خوبی که دارید گام بعدی‌تان چه خواهد بود؟
الان می‌توانم ادعا کنم که با توجه به تحقیقات خوبی که در کشور انجام شده و کتاب مرور نظام‌مند مسایل اجتماعی زندگی دانشجویی که توسط من و اقای لشگری و در همین انتشارات منتشر شده، می‌توانیم ادعا کنیم که بینش خوبی نسبت به مسائل موجود داریم. الان تلاشم این است که به سمت راهبردها حرکت کنیم. راهبردهایی که در جهان وجود دارد و راهبردهایی که توسط متخصصان ایرانی ارائه می‌شوند به گوش جامعه هدف برسانیم. در سال گذشته همایشی با عنوان همایش راهبرد محور مسائل اجتماعی زندگی دانشجویی برگزار کردیم مجموعه مقالات آن آماده شده و بازبینی نهایی آن انجام شده، نکته این است که زبده‌ترین متخصصان مسائل اجتماعی کشور این مقالات را نوشته‌اند و همه مقالات راهبرد محور هستند و به زودی توسط همین انتشارات منتشر می‌شود. 
ملکوتی: از هوش مصنوعی می‌توان در این حوزه استفاده کرد؟ آیا اساسا می‌توان به هوش مصنوعی اعتماد کرد؟
بله خیلی کمک می‌کند، نیاز به نظارت هست اما چاره‌ای جز استفاده نیست و اینکه راه خیلی خوبی است چرا استفاده نکنیم؟ منِ متخصص باید آنقدر به مسائل جامعه‌ام مسلط و آگاه باشم و صداقت علمی داشته باشم که از هوش مصنوعی برتری داشته باشم.