| تاریخ ارسال: 1401/12/1 |
به گزارش روابط عمومی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دهمین عصرانه از سلسله عصرانه‌های علوم انسانی مؤسسه با حضور و سخنرانی دکتر محسن اسلامی، دکتر ناصر جمالزاده و دکتر سید ابراهیم سرپرست سادات به بررسی اندیشه‌ها و خدمات علمی استاد محمدباقر خرمشاد اختصاص یافته است.
این مراسم چهارشنبه ۲۶ بهمن ماه در محل تالار فارابی مؤسسه برگزار شد. برنامه عصرانه‌های علوم انسانی هر ماه یک بار برای بررسی آرا و اندیشه‌ها و نیز تقدیر از یکی از محققان علوم انسانی و اجتماعی کشور برگزار می‌شود. دبیری علمی این مراسم را دکتر مالک شجاعی بر عهده دارند.
محمد باقر خرمشاد در ابتدای این مراسم گفت: من متولد ۱۳۴۲ هستم و دیپلم ریاضی را کسب کردم و از دوره ابتدایی اهل خواندن بودم. با اینکه شناختی از ادبیات مارکسیستی نداشتم اما با ارتباط با کتابخانه شهرمان کتاب‌های ادبیات را به امانت می‌گرفتم و می‌خواندم.
وی افزود: من یکی از شاگردان ثابت پای تخته در دروس ریاضی بودم و در این زمینه هم استعداد خوبی داشتم. خاطرم هست زمانی به دلیل تعدد مسئولیت های غیر درسی نتوانستم روزی پای تخته مسئله ریاضی را حل کنم و از طرف دبیرمان تنبیه شدم. آنجا به خودم آمدم و فهمیدم کسانی موفق هستند که تشخیص بدهند وظیفه اصلی شان چیست. چون وظیفه اصلی من هم درس خواندن بود، بنابراین کمتر به فعالیت‌های غیر درسی پرداختم و روی مطالعه درس متمرکز شدم.
به گفته وی، همزمان که مسئول برنامه‌های نماز جمعه بودم قدرت تحلیل خوبی داشتم و متن فشرده‌ای را آماده می‌کردم. از همین جا به علوم سیاسی علاقه‌مند شدم. بعدها در رشته علوم سیاسی دانشگاه امام صادق شرکت کردم و در آنجا در زمان جنگ به سهم خودمان در کلاس های رزمندگان شرکت می کردیم. آنجا هم درسم بد نبود و از طرف اساتید تشویق می‌شدم و به همین دلیل هم پیشنهاد عضویت هیئت علمی دانشگاه را گرفتم. بعد به دلیل بیماری والدین به شهرستان خودمان رفتم و با درگیری هایی که داشتم با این وجود در امتحان اعزام شرکت کردم و توانستم برای استرلیا و کانادا قبولی بگیرم اما به دلیل نزدیکی اروپا، به فرانسه رفتم و فوق و دکتراگرفتم. در امتحان جامع در فرانسه هم خاطرم هست توانستم نمره ۱۸ بگیرم و بالاترین درجه را هم در دوره دکتری در فرانسه گرفتم و اجازه انتشار کتاب آن نیز گرفته شد و آنجا منتشر شد.
خرمشاد افزود: آنجا به این جمع‌بندی رسیدیم که روی موضوعاتی کار کنیم که آورده ما از غرب باشد و به همین دلیل روی انقلاب اسلامی ایران از دیگاه فرانسوی‌ها، آمریکایی‌ها و ... کار کردم و به طور مثال در فرانسه به صورت دقیقی روی منابع و روزنامه‌های خارجی متمرکز شدم و با اینکه می‌توانستم حداقل سه کتاب از رساله دکتری‌ام استخراج کنم هنوز هم نتوانستم رساله دکتری‌ام را که درباره دیدگاه فرانسوی‌ها و آمریکایی درباره انقلاب اسلامی است را ترجمه کنم.
وی یادآور شد: طی سال‌های اخیر هم حدود ۶ کتاب از من منتشر شده و در این سال‌ها بیشتر روی انتشار مقالات متمرکز شدم. موضوعات رساله دانشجویانم دغدغه خود من بوده است و بعد بسیاری از این مقالات به صورت مشترک چاپ شده است.
من بعد از اینکه به رشته علوم سیاسی رفتم به دلیل علاقه ای که داشتم به جامعه شناسی پرداختم و در حوزه ارتباطات بین الملل هم روی آمریکای لاتین متمرکز شدم چون کمتر درباره آن کار شده است.
این استاد دانشگاه گفت: این روزها هم بیشتر جامعه‌شناسی سیاسی را ادامه دادم چون حس می‌کردم وقتی مسایل جدیدی رخ می دهد همکاران کمتر می توانند تحلیل کنند و بنابراین بیشتراز اینکه در تاریخ متمرکز شوم تلاش کردم بتوانم موضوعات را تحلیل کنم. در این مسیر مقالاتی که نوشتم هم بیشتر در این باره بوده به طور مثال درباره اخلاق سیاسی کار کردم.
وی در ادامه به مسائل روز پرداخت و گفت: یکی از ضعف‌های کشور ما این است که بسیاری از فارغ‌التحصیلان علوم سیاسی ما توان خود را به عنوان اپوزیسیون به کار می برند و اساسا هر نظام سیاسی وجود داشته باشد آنها این نقش را ایفا می کنند در حالیکه این فارغ‌التحصیلان توان سیاسی بالایی دارند که می شود آن را به کار گرفت. این برخلاف رشته‌های دیگر است که فارغ التحصیلان آن در خدمت جامعه هستند.
وی افزود: یکی دیگر از موضوعات مورد علاقه من جنبش‌های اسلامی بود که در این باره هم کار کردم و روی گروه‌های مقاومت و جنبش های اسلامی مطالعه کردم. من در فرانسه دو دکتری می‌خواندم که بعدها به دلیل مسئول فرهنگی شهر فرانسه در اتحادیه انجمن های اسلامی اروپا شدم و یک دکترا را رها کردم و بورسم هم قطع شد.
به گفته خرمشاد، بعدها به دلیل فعالیت های فرهنگی پست های اجرایی را در نهادها و وزارتخانه‌ها داشتم و تلاش کردم که بر این اساس ایفای نقش کنم.
در ادامه ناصر جمال زاده با اشاره به سابقه آشنایی با خرمشاد گفت: در یک جمله درباره او باید بگویم انگیزه‌های دینی تحرک فعالیت‌های او بوده و ذهن بسیار منسجم و نقادی دارد که ذهن ریاضی در آن بی تاثیر نبوده است.
وی افزود: آثار ایشان قلم توانا، روان و سلیس‌اش را نشان می‌دهد. خلاق و مبدع و در عین حال پرتلاش و بانشاط است. ایشان خلاقیت بالایی دارد و در هر حوزه ای حتی اجرا، خودش را نشان داده است. ایشان زمانی که در وزارت علوم بودند ایده دانشگاه تمدن ساز را مطرح کردند و این از ذهن خلاقش نشئت می‌گیرد. خرمشاد روحیه پرنشاطی دارد و این از ویژگی‌های بارز اوست. من او را در سطح اساتید تراز انقلاب اسلامی می‌دانم.
جمالزاده در ادامه به نکاتی درباره سیاست نظری خرمشاد پرداخت و گفت: غیر از چندین کتابی که ایشان در زمینه‌های مختلفی چون انقلاب، مسایل منطقه‌ای و ... نوشته، بیش از ۱۲۰ مقاله از سوی ایشان منتشر شده که نشان از روحیه پرکار ایشان دارد. جایگاه تمدنی ایران، قدرت نرم، هویت اسلامی، دانشگاه تمدن ساز، روشنفکری ایرانی، دپیلماسی فرهنگ، رفتار شناسی کشورهای مختلف و ... از موضوعات کاری ایشان بوده است.
وی افزود: خرمشاد در زمینه نظریه‌پردازی در حوزه انقلاب اسلامی فعالیت موثری داشته و همچنین در بازتاب انقلاب اسلامی و مباحث تطبیقی جمهوری اسلامی و آسیب شناسی انقلاب مقالاتی را منتشر کرده است. در محور مباحث نظریه پردازی انقلاب، ایشان تلاش کردند نظریه‌های مربوط به انقلاب را تدوین کنند چون آن زمان کتابی برای این حوزه وجود نداشت و بنابراین ایشان روی نظریه‌های انقلاب و به ویژه سنت فرانسوی کار کردند. در گام بعدی یعنی تطبیق این نظریات با انقلاب اسلامی او هنر خودش را نشان داده و در حوزه علوم سیاسی خرمشاد زبانزد است. او توسعه دهنده نظریه خاصی در انقلاب پژوهی است و در این زمینه دستاورد داشته است.
وی یادآور شد: نقدهای او بر نظریات عمومی انقلاب هم بسیار قابل تامل است و تلاش کرده آثار افرادی چون کدی را نقد کند. از سوی دیگر خرمشاد به بررسی نظریات افرادی پرداخته که در سنت فرانسوی به انقلاب اسلامی نگریستند. تحلیل نظریه فوکو درباره انقلاب اسلامی از جمله مقالات بسیار مهم ایشان در این باره است. همچنین خرمشاد روی نظرات ریمون آرون، سارتر و ... کار کرده است.
به گفته جمالزاده، کار ویژه خرمشاد در بسط و توسعه نظریه فرهنگی انقلاب ایران، خودش را نشان داده است. پیش از این نظریات در این حوزه به موضوعات غیرفرهنگی پرداخته است اما انقلاب باعث شده حوزه فرهنگ فربه تر شود و آثار خرمشاد توانسته بعد فرهنگی انقلاب ایران را به دنیا نشان دهد. پیش از انقلاب نظریه فرهنگی در این باره نبوده و این از ابداعات خرمشاد است. او ذیل نسل چهارم نظریات فرهنگی، انقلاب اسلامی ایران را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد متفکران غربی چگونه به بعد معنوی و عرفانی انقلاب ایران توجه نشان داده اند.
وی گفت: دکتر خرمشاد در حوزه بازتاب نظریه‌های انقلاب نیز یک رویکرد نظری دارند که می‌گویند انقلاب‌های بزرگ بازتاب دارند نه کوچک و تبیین بازتاب انقلاب اسلامی در عرصه منطقه ای و جهانی از کارهای ایشان است. اساسا انقلاب بزرگ فقط می‌تواند بازتاب فرهنگی داشته و نظریه فرهنگی تدوین کند و از همین منظر به دلیل تاثیرات انقلاب اسلامی بر جهان این انقلاب را جز انقلاب‌های بزرگ می‌داند. در نهایت ایشان انقلاب اسلامی را آسیب شناسی کرده و نشان داده که جدایی رهبران از انقلاب از مهمترین آسیب‌های این حوزه است. روش خرمشاد قابل استفاده است و ایشان روی شعارهای انقلاب اسلامی‌کار کرده و از طریق احصا این شعارها به این نتیجه رسیده که شعار انقلاب گواهی این است که انقلاب اسلامی‌باید انقلاب فرهنگی باشد.
محسن اسلامی نیز با موضوع «چرا علوم انسانی و چرا خرمشاد؟» سخنرانی کرد و گفت: نیاز است علوم انسانی در مسیری که قرار گرفته تقویت شود، چون مسیر کشور را مشخص کرده و هویت دهنده جامعه است. علوم انسانی است که آینده کشور را ترسیم می‌کند اگرچه علوم پایه و مهندسی هم مهم است. امروز اگر روند مهاجرت بالاست چون علوم انسانی تقویت نشده است. جوامع پیشرفته مهارت در علوم انسانی دارند و چون قدرت تفکر را در کشور بالا برده مهارت علوم انسانی ایجاد شده است. در علوم انسانی صحبت از نظریه پردازی می‌شود و به همین دلیل به آینده و جوانان آن گارانتی می‌دهیم. از سوی دیگر در علوم انسانی تولید دانش صورت می‌گیرد و قدرت حل مشکل جوامع را دارد. علوم انسانی یک مزیت ملی است و کشورهایی که علوم انسانی را قاعده مند کردند توانستند جامعه را هدفمند پیش ببرند.
به گفته وی، علوم انسانی مکمل انقلاب اسلامی است و باید به آن توجه کنیم. جامعه علمی‌و سیاسی باید به علوم انسانی بپردازیم. خرمشاد در ۳۰ سالی که او را می‌شناسم به درستی اهمیت علوم انسانی را درک کرده و در عرصه اجرایی توانست این آسیب‌ها و ضعف‌ها را طی این سه دهه شناسایی کند و در وزارت علوم به عنوان یک شخصیت موثر به علوم انسانی پرداخت و گام‌های متعددی را تجربه کند.
وی گفت: نخستین ایده او دانشگاه تمدن ساز است که به عنوان یک راهبرد مطرح شد. علوم انسانی در کشور مهجور بود و کسی با این فرمول جلو نرفته بود و ایشان با این راهبرد تلاش کردند علوم انسانی را در کشور جلو ببرد. خرمشاد به درستی با استفاده از هوش سرشار این ضعف را در علوم انسانی دیدند که جایی برای مشاهده ارزیابی تولیدات خود نداشتند و به همین دلیل ایشان جشنواره فارابی را پایه گذاری کردند. در سال ۸۵ افرادی به این جشنواره آمدند که از بزرگان علوم انسانی بودند و این گام راهبردی در این حوزه بود.
این استاد دانشگاه افزود: جامعه علوم انسانی کشور مدیون زحمات خرمشاد است چون ایشان جشنواره فارابی را پایه گذاری کرد و علوم انسانی منبعث از انقلاب اسلامی را به جهانیان نشان داد. در آمریکا پژوهشگران برایشان حضور در این جشنواره مهم است و ایشان ظرفیت‌های بومی را در علوم انسانی گردآوری کرد و امروز ما اساتید بسیار خوبی در این حوزه داریم و به جای پرداختن صرف به غرب در علوم انسانی به نظرات داخلی هم توجه می‌شود.
اسلامی به رویای خرمشاد درباره کاربردی شدن علوم انسانی پرداخت و گفت: رویای او این بود که بین علوم فنی و مهندسی و پایه ارتباط بگیریم. از سوی دیگر ایشان انجمن‌های علمی و پژوهشی را تقویت کرد و در دوره ایشان انجمن‌ها رشدی داشتند و موجب شد بستر مساعد و تقویت شده برای علوم انسانی شکل بگیرد.
وی افزود: او یک استاد عمیق و مدیر راهبردی است و یک قاعده مندی و نظم در ذهنش دارد که آن را در مدیریت پیدا کرد. او توانسته اجماع ساز باشد و حوزه علوم انسانی را مدیریت کند. معمولا در این حوزه اساتید به راحتی حضور پیدا نمی‌کنند و ایشان با استفاده از اجماع سازی از این ظرفیت‌ها استفاده کرد. تحولات امروزه ما نیازمند تقویت علوم انسانی برای ترسیم یک نقشه راهبردی است. ۹۰ درصد سخنان مقام معظم رهبری درباره علوم انسانی است و اگر توجهات ایشان نبود شاید ما مشکلات بیشتری داشتیم.
اسلامی گفت: خرمشاد هرچه را خواسته محقق کرده و آن را ادامه و استمرار داده است. پروژه‌های ایشان از گذشته تاکنون استمرار داشته و به آن ارجاع داده شده است. خرمشاد فردی متخلق، متواضع و با روحیه و شخصیتی ذوابعاد است. او در هر پستی که بوده تشریفاتی نداشته و به زندگی دانشگاهی خود ادامه داده است.
دکتر دین پرست قائم مقام مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی نیز در این مراسم گفت: من دکتر خرمشاد را از دوران دانشجویی می‌شناسم. طی این ده سال که او را می‌شناسم، یک آکادمیسین واقعی هستند و آن را جدی می‌گیرند. در نسل استادان جدید این کمیاب است اما ایشان این را زیست می‌کند و شاید در جلسات گروه دو جلسه بیشتر غیبت نداشته است و از منظم ترین و نقد پذیرترین افراد است. او در دسترس دانشجو و دانشگاه هست و نگاه قبیله گرایانه در گروه ندارد و معیارش علم و مبنای علمی است و این درس هایی است که باید از او بگیریم و به سهم خودمان آن را در آکادمی جاری و ساری کنیم.
در ادامه دکتر سرپرست نیز ویژگی های دکتر خرمشاد را اینگونه برشمرد: به عنوان استاد، حضور در مواجهه با دانشجو؛ مهمترین وجهی که در همان اوان آشنایی با استادخرمشاد، همه دانشجویان ایشان در می‌یابند، عشق ایشان به مقام معلمی است. معلمی را ایشان نه یک شغل، که خودِ زندگی می‌دانند، به معلمی نه با دیده یک حرفه که با آن امرار معاشی شود، بلکه به عنوان فرصت یک حضور زنده و سازنده می‌نگرند، او با دست رد زدن به برخی پیشنهادهای فرصت‌آفرین دست کم مادی، در قالب مسئولیت‌های فرامرزی و بین‌المللی، همواره رسالت و مسئولیت اصلی خود را حضور در محافل علمی و کلاس‌های درس به عنوان یک معلم می دانستند.
وی در ادامه افزود: ویژگی دیگر استاد خرمشاد، شاگردپروری ایشان است، او با دانشجویان خود مثل پدر با فرزند مواجهه می‌کند، او حتی اگر نتواند یا نخواهد به خاطر محذوریت‌های موجود برای شخصیت‌های علمی و سیاسی در تراز او، برای فرزند نَسَبی خود، گامی بردارد، در برداشتن چنین گام‌هایی راهگشا برای فرزندان علمی خود هرگز دریغ نمی‌کند. همجنین دکتر خرمشاد به دلیل حسن خلق، تواضع، خوش رویی، خوش مشربی و خوش مزاحی و البته انصاف و میانه روی، یکی از محبوب ترین اساتید دانشگاه در بین همکاران اداری و علمی است که بارها شریفه «سیجعل لهم الرحمن ودا» را در اذهان ناظران با انصاف تداعی و ترجمان کرده است.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: ویژگی دیگر استاد در عرصه‌های مدیریتی و اجرا تمهید جذب نخبگان و تقویت علمی بدنه اداری مجموعه‌های تحت مدیریت ایشان بوده است.
مشخصه دیگر در حوزه اجرایی و مدیریتی آقای دکتر خرمشاد، به دلیل اشراف بر تحولات نسلی و انتقال تجربیات و کادرسازی برای آینده انقلاب اسلامی، کار با جوانان و اعطای مسئولیت‌ها و اعتماد به آنها جلوتر و پیشتر از طرح ضرورت جوانگرایی در سطح ملی بوده است. برای استاد خرمشاد در این راستا همچنین باید تأکید شود که او جزو ابداع کنندگان یا دست کم اولین گفتمان‌سازان برخی بحث های کلیدی پژوهشی و جاری سیاسیِ محافل سیاسی و فکری ایرانِ دهه هفتاد شمسی به بعد مانند «آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی»، «مردم سالاری دینی»، «اسلام سیاسی»، «دانشگاه تمدن‌ساز» و «جریان‌شناسی فکری-سیاسی» نیز هستند.
این پژوهشگر در ادمه سخنان خود بیان داشت: در اندیشه محمدباقر خرمشاد، انقلاب اسلامی ایران نقطه عطف است، برای او انقلاب اسلامی، نقطه آغاز راستین و درست است، در باور او برای ارایه هر تحلیل، ارایه هر برنامه و یا نوشتن هر چشم اندازی، می‌بایست نقطه آغاز انقلاب اسلامی باشد، در نوع آثار فکری او این مرجعیت انقلاب اسلامی را می‌توان رد یابی کرد. وجه دیگر اندیشه‌های استاد خرمشاد توجه به ظرفیت عظیم اندیشه رهبران انقلاب اسلامی و توجه به ظرفیت های مردم سالاری دینی است. یک ضلع مهم اندیشه منسجم و ایجابی و سازنده استاد خرمشاد، بحث‌های مهم او درباره مردم سالاری دینی، تقریر جامعه‌شناختی آن در قالب دموکراسی صالحان و غنای نظری بخشیدن با نگاه جامعه‌شناسانه به بحث اسلام و دموکراسی است.
از دیگر محورهای اندیشه استاد خرمشاد می توان به طرح مفهوم اسلام سیاسی و توجه به ظرفیت سازنده و ایجابی آن است، اسلام سیاسی در نگاه او، البته فروکاستن اسلام به سیاست نیست. ابطال دوگانه‌ها و گذار از آنها برنتابیدنِ تقابل اندیشه ایران و اسلام از یکدیگر و توجه به تمدن سازی انقلاب اسلامی است.
وی افزود: انقلاب اسلامی، در این اندیشه، بستری فرهنگی برای تحقق و پیگیری تمدنی انسانی و الهی را فراهم و معرفی نموده که نقطه اتصال تمام ادیان الهی و فرهنگ‌های پیشرو با جانمایه هویت الهی و انقلابی درون آن است. از این رو در اندیشه استاد خرمشاد، همواره بر این معنا تأکید می‌شود که جریان انقلاب اسلامی برای مقاومت و سرپا ماندن در برابر غرب انسان محور و ماده باور چاره ای جز تمدنی اندیشیدن و تمدنی عمل کردن ندارد.
این مراسم چهارشنبه ۲۶ بهمن ماه در محل تالار فارابی مؤسسه برگزار شد. برنامه عصرانه‌های علوم انسانی هر ماه یک بار برای بررسی آرا و اندیشه‌ها و نیز تقدیر از یکی از محققان علوم انسانی و اجتماعی کشور برگزار می‌شود. دبیری علمی این مراسم را دکتر مالک شجاعی بر عهده دارند.
محمد باقر خرمشاد در ابتدای این مراسم گفت: من متولد ۱۳۴۲ هستم و دیپلم ریاضی را کسب کردم و از دوره ابتدایی اهل خواندن بودم. با اینکه شناختی از ادبیات مارکسیستی نداشتم اما با ارتباط با کتابخانه شهرمان کتاب‌های ادبیات را به امانت می‌گرفتم و می‌خواندم.
وی افزود: من یکی از شاگردان ثابت پای تخته در دروس ریاضی بودم و در این زمینه هم استعداد خوبی داشتم. خاطرم هست زمانی به دلیل تعدد مسئولیت های غیر درسی نتوانستم روزی پای تخته مسئله ریاضی را حل کنم و از طرف دبیرمان تنبیه شدم. آنجا به خودم آمدم و فهمیدم کسانی موفق هستند که تشخیص بدهند وظیفه اصلی شان چیست. چون وظیفه اصلی من هم درس خواندن بود، بنابراین کمتر به فعالیت‌های غیر درسی پرداختم و روی مطالعه درس متمرکز شدم.
به گفته وی، همزمان که مسئول برنامه‌های نماز جمعه بودم قدرت تحلیل خوبی داشتم و متن فشرده‌ای را آماده می‌کردم. از همین جا به علوم سیاسی علاقه‌مند شدم. بعدها در رشته علوم سیاسی دانشگاه امام صادق شرکت کردم و در آنجا در زمان جنگ به سهم خودمان در کلاس های رزمندگان شرکت می کردیم. آنجا هم درسم بد نبود و از طرف اساتید تشویق می‌شدم و به همین دلیل هم پیشنهاد عضویت هیئت علمی دانشگاه را گرفتم. بعد به دلیل بیماری والدین به شهرستان خودمان رفتم و با درگیری هایی که داشتم با این وجود در امتحان اعزام شرکت کردم و توانستم برای استرلیا و کانادا قبولی بگیرم اما به دلیل نزدیکی اروپا، به فرانسه رفتم و فوق و دکتراگرفتم. در امتحان جامع در فرانسه هم خاطرم هست توانستم نمره ۱۸ بگیرم و بالاترین درجه را هم در دوره دکتری در فرانسه گرفتم و اجازه انتشار کتاب آن نیز گرفته شد و آنجا منتشر شد.
خرمشاد افزود: آنجا به این جمع‌بندی رسیدیم که روی موضوعاتی کار کنیم که آورده ما از غرب باشد و به همین دلیل روی انقلاب اسلامی ایران از دیگاه فرانسوی‌ها، آمریکایی‌ها و ... کار کردم و به طور مثال در فرانسه به صورت دقیقی روی منابع و روزنامه‌های خارجی متمرکز شدم و با اینکه می‌توانستم حداقل سه کتاب از رساله دکتری‌ام استخراج کنم هنوز هم نتوانستم رساله دکتری‌ام را که درباره دیدگاه فرانسوی‌ها و آمریکایی درباره انقلاب اسلامی است را ترجمه کنم.
وی یادآور شد: طی سال‌های اخیر هم حدود ۶ کتاب از من منتشر شده و در این سال‌ها بیشتر روی انتشار مقالات متمرکز شدم. موضوعات رساله دانشجویانم دغدغه خود من بوده است و بعد بسیاری از این مقالات به صورت مشترک چاپ شده است.
من بعد از اینکه به رشته علوم سیاسی رفتم به دلیل علاقه ای که داشتم به جامعه شناسی پرداختم و در حوزه ارتباطات بین الملل هم روی آمریکای لاتین متمرکز شدم چون کمتر درباره آن کار شده است.
این استاد دانشگاه گفت: این روزها هم بیشتر جامعه‌شناسی سیاسی را ادامه دادم چون حس می‌کردم وقتی مسایل جدیدی رخ می دهد همکاران کمتر می توانند تحلیل کنند و بنابراین بیشتراز اینکه در تاریخ متمرکز شوم تلاش کردم بتوانم موضوعات را تحلیل کنم. در این مسیر مقالاتی که نوشتم هم بیشتر در این باره بوده به طور مثال درباره اخلاق سیاسی کار کردم.
وی در ادامه به مسائل روز پرداخت و گفت: یکی از ضعف‌های کشور ما این است که بسیاری از فارغ‌التحصیلان علوم سیاسی ما توان خود را به عنوان اپوزیسیون به کار می برند و اساسا هر نظام سیاسی وجود داشته باشد آنها این نقش را ایفا می کنند در حالیکه این فارغ‌التحصیلان توان سیاسی بالایی دارند که می شود آن را به کار گرفت. این برخلاف رشته‌های دیگر است که فارغ التحصیلان آن در خدمت جامعه هستند.
وی افزود: یکی دیگر از موضوعات مورد علاقه من جنبش‌های اسلامی بود که در این باره هم کار کردم و روی گروه‌های مقاومت و جنبش های اسلامی مطالعه کردم. من در فرانسه دو دکتری می‌خواندم که بعدها به دلیل مسئول فرهنگی شهر فرانسه در اتحادیه انجمن های اسلامی اروپا شدم و یک دکترا را رها کردم و بورسم هم قطع شد.
به گفته خرمشاد، بعدها به دلیل فعالیت های فرهنگی پست های اجرایی را در نهادها و وزارتخانه‌ها داشتم و تلاش کردم که بر این اساس ایفای نقش کنم.
در ادامه ناصر جمال زاده با اشاره به سابقه آشنایی با خرمشاد گفت: در یک جمله درباره او باید بگویم انگیزه‌های دینی تحرک فعالیت‌های او بوده و ذهن بسیار منسجم و نقادی دارد که ذهن ریاضی در آن بی تاثیر نبوده است.
وی افزود: آثار ایشان قلم توانا، روان و سلیس‌اش را نشان می‌دهد. خلاق و مبدع و در عین حال پرتلاش و بانشاط است. ایشان خلاقیت بالایی دارد و در هر حوزه ای حتی اجرا، خودش را نشان داده است. ایشان زمانی که در وزارت علوم بودند ایده دانشگاه تمدن ساز را مطرح کردند و این از ذهن خلاقش نشئت می‌گیرد. خرمشاد روحیه پرنشاطی دارد و این از ویژگی‌های بارز اوست. من او را در سطح اساتید تراز انقلاب اسلامی می‌دانم.
جمالزاده در ادامه به نکاتی درباره سیاست نظری خرمشاد پرداخت و گفت: غیر از چندین کتابی که ایشان در زمینه‌های مختلفی چون انقلاب، مسایل منطقه‌ای و ... نوشته، بیش از ۱۲۰ مقاله از سوی ایشان منتشر شده که نشان از روحیه پرکار ایشان دارد. جایگاه تمدنی ایران، قدرت نرم، هویت اسلامی، دانشگاه تمدن ساز، روشنفکری ایرانی، دپیلماسی فرهنگ، رفتار شناسی کشورهای مختلف و ... از موضوعات کاری ایشان بوده است.
وی افزود: خرمشاد در زمینه نظریه‌پردازی در حوزه انقلاب اسلامی فعالیت موثری داشته و همچنین در بازتاب انقلاب اسلامی و مباحث تطبیقی جمهوری اسلامی و آسیب شناسی انقلاب مقالاتی را منتشر کرده است. در محور مباحث نظریه پردازی انقلاب، ایشان تلاش کردند نظریه‌های مربوط به انقلاب را تدوین کنند چون آن زمان کتابی برای این حوزه وجود نداشت و بنابراین ایشان روی نظریه‌های انقلاب و به ویژه سنت فرانسوی کار کردند. در گام بعدی یعنی تطبیق این نظریات با انقلاب اسلامی او هنر خودش را نشان داده و در حوزه علوم سیاسی خرمشاد زبانزد است. او توسعه دهنده نظریه خاصی در انقلاب پژوهی است و در این زمینه دستاورد داشته است.
وی یادآور شد: نقدهای او بر نظریات عمومی انقلاب هم بسیار قابل تامل است و تلاش کرده آثار افرادی چون کدی را نقد کند. از سوی دیگر خرمشاد به بررسی نظریات افرادی پرداخته که در سنت فرانسوی به انقلاب اسلامی نگریستند. تحلیل نظریه فوکو درباره انقلاب اسلامی از جمله مقالات بسیار مهم ایشان در این باره است. همچنین خرمشاد روی نظرات ریمون آرون، سارتر و ... کار کرده است.
به گفته جمالزاده، کار ویژه خرمشاد در بسط و توسعه نظریه فرهنگی انقلاب ایران، خودش را نشان داده است. پیش از این نظریات در این حوزه به موضوعات غیرفرهنگی پرداخته است اما انقلاب باعث شده حوزه فرهنگ فربه تر شود و آثار خرمشاد توانسته بعد فرهنگی انقلاب ایران را به دنیا نشان دهد. پیش از انقلاب نظریه فرهنگی در این باره نبوده و این از ابداعات خرمشاد است. او ذیل نسل چهارم نظریات فرهنگی، انقلاب اسلامی ایران را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد متفکران غربی چگونه به بعد معنوی و عرفانی انقلاب ایران توجه نشان داده اند.
وی گفت: دکتر خرمشاد در حوزه بازتاب نظریه‌های انقلاب نیز یک رویکرد نظری دارند که می‌گویند انقلاب‌های بزرگ بازتاب دارند نه کوچک و تبیین بازتاب انقلاب اسلامی در عرصه منطقه ای و جهانی از کارهای ایشان است. اساسا انقلاب بزرگ فقط می‌تواند بازتاب فرهنگی داشته و نظریه فرهنگی تدوین کند و از همین منظر به دلیل تاثیرات انقلاب اسلامی بر جهان این انقلاب را جز انقلاب‌های بزرگ می‌داند. در نهایت ایشان انقلاب اسلامی را آسیب شناسی کرده و نشان داده که جدایی رهبران از انقلاب از مهمترین آسیب‌های این حوزه است. روش خرمشاد قابل استفاده است و ایشان روی شعارهای انقلاب اسلامی‌کار کرده و از طریق احصا این شعارها به این نتیجه رسیده که شعار انقلاب گواهی این است که انقلاب اسلامی‌باید انقلاب فرهنگی باشد.
محسن اسلامی نیز با موضوع «چرا علوم انسانی و چرا خرمشاد؟» سخنرانی کرد و گفت: نیاز است علوم انسانی در مسیری که قرار گرفته تقویت شود، چون مسیر کشور را مشخص کرده و هویت دهنده جامعه است. علوم انسانی است که آینده کشور را ترسیم می‌کند اگرچه علوم پایه و مهندسی هم مهم است. امروز اگر روند مهاجرت بالاست چون علوم انسانی تقویت نشده است. جوامع پیشرفته مهارت در علوم انسانی دارند و چون قدرت تفکر را در کشور بالا برده مهارت علوم انسانی ایجاد شده است. در علوم انسانی صحبت از نظریه پردازی می‌شود و به همین دلیل به آینده و جوانان آن گارانتی می‌دهیم. از سوی دیگر در علوم انسانی تولید دانش صورت می‌گیرد و قدرت حل مشکل جوامع را دارد. علوم انسانی یک مزیت ملی است و کشورهایی که علوم انسانی را قاعده مند کردند توانستند جامعه را هدفمند پیش ببرند.
به گفته وی، علوم انسانی مکمل انقلاب اسلامی است و باید به آن توجه کنیم. جامعه علمی‌و سیاسی باید به علوم انسانی بپردازیم. خرمشاد در ۳۰ سالی که او را می‌شناسم به درستی اهمیت علوم انسانی را درک کرده و در عرصه اجرایی توانست این آسیب‌ها و ضعف‌ها را طی این سه دهه شناسایی کند و در وزارت علوم به عنوان یک شخصیت موثر به علوم انسانی پرداخت و گام‌های متعددی را تجربه کند.
وی گفت: نخستین ایده او دانشگاه تمدن ساز است که به عنوان یک راهبرد مطرح شد. علوم انسانی در کشور مهجور بود و کسی با این فرمول جلو نرفته بود و ایشان با این راهبرد تلاش کردند علوم انسانی را در کشور جلو ببرد. خرمشاد به درستی با استفاده از هوش سرشار این ضعف را در علوم انسانی دیدند که جایی برای مشاهده ارزیابی تولیدات خود نداشتند و به همین دلیل ایشان جشنواره فارابی را پایه گذاری کردند. در سال ۸۵ افرادی به این جشنواره آمدند که از بزرگان علوم انسانی بودند و این گام راهبردی در این حوزه بود.
این استاد دانشگاه افزود: جامعه علوم انسانی کشور مدیون زحمات خرمشاد است چون ایشان جشنواره فارابی را پایه گذاری کرد و علوم انسانی منبعث از انقلاب اسلامی را به جهانیان نشان داد. در آمریکا پژوهشگران برایشان حضور در این جشنواره مهم است و ایشان ظرفیت‌های بومی را در علوم انسانی گردآوری کرد و امروز ما اساتید بسیار خوبی در این حوزه داریم و به جای پرداختن صرف به غرب در علوم انسانی به نظرات داخلی هم توجه می‌شود.
اسلامی به رویای خرمشاد درباره کاربردی شدن علوم انسانی پرداخت و گفت: رویای او این بود که بین علوم فنی و مهندسی و پایه ارتباط بگیریم. از سوی دیگر ایشان انجمن‌های علمی و پژوهشی را تقویت کرد و در دوره ایشان انجمن‌ها رشدی داشتند و موجب شد بستر مساعد و تقویت شده برای علوم انسانی شکل بگیرد.
وی افزود: او یک استاد عمیق و مدیر راهبردی است و یک قاعده مندی و نظم در ذهنش دارد که آن را در مدیریت پیدا کرد. او توانسته اجماع ساز باشد و حوزه علوم انسانی را مدیریت کند. معمولا در این حوزه اساتید به راحتی حضور پیدا نمی‌کنند و ایشان با استفاده از اجماع سازی از این ظرفیت‌ها استفاده کرد. تحولات امروزه ما نیازمند تقویت علوم انسانی برای ترسیم یک نقشه راهبردی است. ۹۰ درصد سخنان مقام معظم رهبری درباره علوم انسانی است و اگر توجهات ایشان نبود شاید ما مشکلات بیشتری داشتیم.
اسلامی گفت: خرمشاد هرچه را خواسته محقق کرده و آن را ادامه و استمرار داده است. پروژه‌های ایشان از گذشته تاکنون استمرار داشته و به آن ارجاع داده شده است. خرمشاد فردی متخلق، متواضع و با روحیه و شخصیتی ذوابعاد است. او در هر پستی که بوده تشریفاتی نداشته و به زندگی دانشگاهی خود ادامه داده است.
دکتر دین پرست قائم مقام مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی نیز در این مراسم گفت: من دکتر خرمشاد را از دوران دانشجویی می‌شناسم. طی این ده سال که او را می‌شناسم، یک آکادمیسین واقعی هستند و آن را جدی می‌گیرند. در نسل استادان جدید این کمیاب است اما ایشان این را زیست می‌کند و شاید در جلسات گروه دو جلسه بیشتر غیبت نداشته است و از منظم ترین و نقد پذیرترین افراد است. او در دسترس دانشجو و دانشگاه هست و نگاه قبیله گرایانه در گروه ندارد و معیارش علم و مبنای علمی است و این درس هایی است که باید از او بگیریم و به سهم خودمان آن را در آکادمی جاری و ساری کنیم.
در ادامه دکتر سرپرست نیز ویژگی های دکتر خرمشاد را اینگونه برشمرد: به عنوان استاد، حضور در مواجهه با دانشجو؛ مهمترین وجهی که در همان اوان آشنایی با استادخرمشاد، همه دانشجویان ایشان در می‌یابند، عشق ایشان به مقام معلمی است. معلمی را ایشان نه یک شغل، که خودِ زندگی می‌دانند، به معلمی نه با دیده یک حرفه که با آن امرار معاشی شود، بلکه به عنوان فرصت یک حضور زنده و سازنده می‌نگرند، او با دست رد زدن به برخی پیشنهادهای فرصت‌آفرین دست کم مادی، در قالب مسئولیت‌های فرامرزی و بین‌المللی، همواره رسالت و مسئولیت اصلی خود را حضور در محافل علمی و کلاس‌های درس به عنوان یک معلم می دانستند.
وی در ادامه افزود: ویژگی دیگر استاد خرمشاد، شاگردپروری ایشان است، او با دانشجویان خود مثل پدر با فرزند مواجهه می‌کند، او حتی اگر نتواند یا نخواهد به خاطر محذوریت‌های موجود برای شخصیت‌های علمی و سیاسی در تراز او، برای فرزند نَسَبی خود، گامی بردارد، در برداشتن چنین گام‌هایی راهگشا برای فرزندان علمی خود هرگز دریغ نمی‌کند. همجنین دکتر خرمشاد به دلیل حسن خلق، تواضع، خوش رویی، خوش مشربی و خوش مزاحی و البته انصاف و میانه روی، یکی از محبوب ترین اساتید دانشگاه در بین همکاران اداری و علمی است که بارها شریفه «سیجعل لهم الرحمن ودا» را در اذهان ناظران با انصاف تداعی و ترجمان کرده است.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: ویژگی دیگر استاد در عرصه‌های مدیریتی و اجرا تمهید جذب نخبگان و تقویت علمی بدنه اداری مجموعه‌های تحت مدیریت ایشان بوده است.
مشخصه دیگر در حوزه اجرایی و مدیریتی آقای دکتر خرمشاد، به دلیل اشراف بر تحولات نسلی و انتقال تجربیات و کادرسازی برای آینده انقلاب اسلامی، کار با جوانان و اعطای مسئولیت‌ها و اعتماد به آنها جلوتر و پیشتر از طرح ضرورت جوانگرایی در سطح ملی بوده است. برای استاد خرمشاد در این راستا همچنین باید تأکید شود که او جزو ابداع کنندگان یا دست کم اولین گفتمان‌سازان برخی بحث های کلیدی پژوهشی و جاری سیاسیِ محافل سیاسی و فکری ایرانِ دهه هفتاد شمسی به بعد مانند «آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی»، «مردم سالاری دینی»، «اسلام سیاسی»، «دانشگاه تمدن‌ساز» و «جریان‌شناسی فکری-سیاسی» نیز هستند.
این پژوهشگر در ادمه سخنان خود بیان داشت: در اندیشه محمدباقر خرمشاد، انقلاب اسلامی ایران نقطه عطف است، برای او انقلاب اسلامی، نقطه آغاز راستین و درست است، در باور او برای ارایه هر تحلیل، ارایه هر برنامه و یا نوشتن هر چشم اندازی، می‌بایست نقطه آغاز انقلاب اسلامی باشد، در نوع آثار فکری او این مرجعیت انقلاب اسلامی را می‌توان رد یابی کرد. وجه دیگر اندیشه‌های استاد خرمشاد توجه به ظرفیت عظیم اندیشه رهبران انقلاب اسلامی و توجه به ظرفیت های مردم سالاری دینی است. یک ضلع مهم اندیشه منسجم و ایجابی و سازنده استاد خرمشاد، بحث‌های مهم او درباره مردم سالاری دینی، تقریر جامعه‌شناختی آن در قالب دموکراسی صالحان و غنای نظری بخشیدن با نگاه جامعه‌شناسانه به بحث اسلام و دموکراسی است.
از دیگر محورهای اندیشه استاد خرمشاد می توان به طرح مفهوم اسلام سیاسی و توجه به ظرفیت سازنده و ایجابی آن است، اسلام سیاسی در نگاه او، البته فروکاستن اسلام به سیاست نیست. ابطال دوگانه‌ها و گذار از آنها برنتابیدنِ تقابل اندیشه ایران و اسلام از یکدیگر و توجه به تمدن سازی انقلاب اسلامی است.
وی افزود: انقلاب اسلامی، در این اندیشه، بستری فرهنگی برای تحقق و پیگیری تمدنی انسانی و الهی را فراهم و معرفی نموده که نقطه اتصال تمام ادیان الهی و فرهنگ‌های پیشرو با جانمایه هویت الهی و انقلابی درون آن است. از این رو در اندیشه استاد خرمشاد، همواره بر این معنا تأکید می‌شود که جریان انقلاب اسلامی برای مقاومت و سرپا ماندن در برابر غرب انسان محور و ماده باور چاره ای جز تمدنی اندیشیدن و تمدنی عمل کردن ندارد.
دفعات مشاهده: 91 بار |
دفعات چاپ: 15 بار |
دفعات ارسال به دیگران: 0 بار |
0 نظر
آخرین مطالب سایت