کتاب «آموزش عالی در ایران؛ حال و آینده» منتشر شد

کتاب «آموزش عالی در ایران؛ حال و آینده» با سرویراستاری دکتر محمد یمنی دوزی سرخابی در سیزده فصل به همت پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری منتشر شد. این کتاب با مشارکت؛ جعفر توفیقی داریان، محمد حسن پرداختچی، فاطمه نصراللهی‌­نیا، حسین ابراهیم آبادی، مقصود فراستخواه، غلامرضا گرائی نژاد، رضا مهدی، نسرین نورشاهی، اباصلت خراسانی، حجت اله حاجی حسینی، مهدی محمدی، میترا اسماعیلی، احمد محجوبیان، عیسی ثمری منتشر شده است.

این کتاب در واقع می‌خواهد به پرسش‌هایی از قبیل چرا بین ساختار و صورت‌بندی‌هایی دانشگاه  روز‌به‌روز با رفتار واقعیِ سيستم‌های دانشگاهی، یعنی کارکردهای آن‌ها، فاصله ایجاد می‌شود؟ چنین فاصله‌ای چه آثار و پیامدهایی در عملکرد سيستم‌های دانشگاهی به وجود می‌آورد؟ وضع برقرارشده (ساختار) چگونه می‌تواند با کارکردهای سیستم تعامل داشته باشد و چه چالش‌هایی را برای سیستم دانشگاهی به وجود می‌آورد؟ در این صورت، مسئله  مدیریت دانشگاه، یعنی برنامه‌ريزی، سازماندهی، کنترل، ارزشیابی و… چگونه می‌شود؟ با توجه به پرسش‌های فوق، آیندۀ آموزش عالی چگونه لازم است اندیشیده شود؟ در قالب سیزده مقاله پاسخ دهد که در ادامه به برخی از این فصول اشاره شده است.

در فصل نخست محمد یمنی با طرح پرسش‌هایی که رفتار دانشجو چرا و چگونه در دانشگاه دچار تغییر و تحول می‌شود، چرا و چگونه او پیشرفت می‌كند یا دچار افت می‌شود، بر این نکته تأکید می‌کند که دانش و تجربۀ پداگوژی دانشگاهی در ایران و جهان می‌توانند با نگاهی جامع‌نگر، با دوری از رشته‌گرایی‌ها و تخصص‌محوری‌های افراطی در حوزۀ آموزش عالی با درک دیالکتیک نظر و عمل پرسش‌هایی را در سيستم‌های دانشگاهی بررسی کنند.

جعفر توفیقی داریانی در مقاله خود توسعۀ علم و فناوری در نظام آموزش عالی كشور  را تحلیل کرده و به‌دستاوردهای این حوزه نگاهی گذرا می‌اندازد.

حسین ابراهیم‌آبادی با مرور تحولات نظام آموزش عالی ایران و تحولات ناشی از روند دیجیتال شدن در سطوح جهانی و ملی، آیندۀ دانشگاه‌های ایران را با محوریت دانشگاه‌های برتر کشور بررسی می‌كند.

مقصود فراستخواه با تأکید بر این‌که کیفیت آموزشی و پژوهشی به‌صورت اجتماعی ساخته می‌شود و نه اداری، بر نشانه‌های مسئله‌‌مندیِ کیفیت آموزش و پژوهش در وضع جاری دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی پرداخته است و بر اساس آن، آیندۀ کیفیت در آموزش عالی را مورد توجه قرار می‌دهد.

غلامرضا گرایی‌نژاد در مقاله‌ای وضعیت تأمین مالیِ کلان در آموزش عالی ایران را بر اساس مبانیِ نظری و تجربی بررسی می‌كند.

نسرین نورشاهی و مقصود فراستخواه در مقاله‌ای با تأمل در دوتاییِ «حق و تکلیف»، به‌عنوان نشانه­ای از تحولات پارادایمی و ساختاریِ جامعۀ ایران در دهه‌های گذشته، بر مسئولیت اجتماعیِ دانشگاه در پاسخ به نیازها و مسائل جامعۀ محلی، ملی و بشری تأکید می‌کنند و مسئولیت اجتماعیِ دانشگاه را در ایران بررسی می‌كنند.

اباصلت خراسانی با بررسیِ روش‌های تأمین مالیِ دانشگاه‌ها، ضرورت حرکت به‌سوی پایداری در دانشگاه را مطرح نموده و مورد توجه قرار می‌دهد.

در این کتاب محمد یمنی دوزی استاد دانشگاه شهید بهشتی با توجه به نگاه سیستمی که به دانشگاه دارد سعی کرده است که آن را یک سیستم پویا در نظر گرفته و از این منظر آن را مورد بررسی قرار داده، همچنین مقالات را چینش کند. در همین راستا در پشت جلد این کتاب آمده است: «آموزش عالی، دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی از جمله سيستم‌های پیچیده‌ای هستند که سازمان‌يافتگیِ آن‌ها در گرو تصميمات و اقدامات عناصر مدیریتی است؛ ولی خودِ جریان این سازمان‌يافتگی تحت تأثیر عمیق نظم (که آن تصمیمات نیز به‌نوعی برای ایجاد و حفظ آن تلاش می‌كنند)، بی‌نظمی، اتفاق یا تصادف و حتمیت است. این چهار مفهوم در حیات هر سیستم پیچیده‌ای نقش بازی می‌كنند.»

کتاب «آموزش عالی در ایران؛ حال و آینده» را در ۴۶۵ صفحه و با شمارگان ۲۰۰ جلد به قیمت ۶۰ هزار تومان زمستان ۱۳۹۸ از سوی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم منتشر و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.