انتقال تجارب و گسترش همکاری‌های علمی و پژوهشی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با آکادمی علوم افغانستان
رئیس آکادمی علوم افغانستان و هیئت همراه در نشستی با رئیس و مدیران مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی زمینه‌های همکاری‌های علمی و تحقیقاتی مشترک و انتقال تجارب ایران در حوزه آموزش عالی؛علم و فناوری به افغانستان را بررسی کردند.
به گزارش روابط عمومی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در این نشست که با حضور سفیر جمهوری اسلامی افغانستان و معاون همکاری‌های علمی و سازمان‌های تخصصی مرکز همکاری‌های علمی‌بین‌المللی وزارت علوم برگزار شد، دکتر حسین میرزائی، رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با خیر مقدم و تشکر از رئیس آکادمی علوم افغانستان و هیأت همراه برای پذیرش دعوت مؤسسه و شرکت در این نشست ضمن تاکید بر قرابت فرهنگی، زبانی و دینی با کشور افغانستان، گسترش روابط بین نخبگان دو کشور را زمینه ساز توسعه همکاری های سازنده بین دو کشور ایران و افغانستان دانست و بر نقش همکاری های علمی و پژوهشی بین مراکز تحقیقاتی دو کشور تاکید نمود. ایشان با بیان اینکه مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی به مثابه اتاق فکر فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عهده‌دار پژوهش در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی و تحلیل و نظریه‌پردازی درباره آموزش عالی ایران است تأکید کرد این مؤسسه به عنوان برندی معتبر در مطالعات تخصصی آموزش عالی؛علم و فناوری آمادگی دارد از تمام ظرفیت خود برای انتقال تجربیات و همکاری‌های مشترک و تاسیس موسسه ای مشابه خود با استفاده از ظرفیتهای نخبگان افغانستانی با آکادمی علوم افغانستان همکاری کند.
وی با اشاره به تحولات عمیق صورت گرفته در روند پذیرش دانشجو در ایران طی سال‌های اخیر اظهار داشت: با توسعه پرشتابی که در زمینه راه‌اندازی دانشگاه و جذب دانشجو در ایران صورت گرفته و حرکتی که از توسعه کمی به سمت توسعه کیفی آموزش عالی در سال‌های اخیر صورت گرفته ؛ تجربه های ارزشمندی را برای ما به وجود آورده است که میتوان از آن تجارب برای پیشگیری مشکلات پیش رو در آموزش عالی افغانستان بهره برد.
دکتر عبدالظاهر شکیب، رئیس آکادمی علوم افغانستان هم با تشکر از دعوت مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی گفت: آکادمی علوم افغانستان، عالی‌ترین مرجع علمی- تحقیقی در کشور افغانستان بوده و فعالیت‌های علمی- تحقیقی آن در راستای گسترش علوم و توسعه امور فرهنگی و اقتصادی افغانستان متمرکز است. این آکادمی در سال ۱۳۵۷ از ادغام مراکز علمی فرهنگی‌ای به وجود آمده که قدمت برخی از آنها مثل «بشتو مرکه» (مرکه د پشتو) – اولین مرکز علمی و اکادمیک افغانستان – انجمن ادبی کابل و انجمن ادبی قندهار (پشتو ادبی انجمن) به حدود ۱۰۰ سال پیش برمی‌گردد.
وی با اشاره این که آکادمی علوم افغانستان مستقیماً زیرنظر رئیس جمهور فعالیت دارد اظهار داشت: آکادمی علوم افغانستان در سه بخش تحقیقات علوم اسلامی، علوم طبیعی و علوم انسانی فعالیت دارد که ۱۴ مرکز تحقیقاتی ذیل این بخش‌ها فعالیت دارند. این مراکز در مجموع شامل ۴۴ انستیتو و بیش از ۸۰ دپارتمان هستند.
دکتر شکیب خاطرنشان کرد: آکادمی علوم افغانستان علاوه بر انتشار ده‌ها جلد کتاب دارای مجلاتی بعضاً با قدمت نود ساله مثل مجله کابل، مجله آریانا و مجله خراسان (در حوزه زبان و ادبیات فارسی) است.
در ادامه، محمد حامد مصلح، معاون آکادمی علوم افغانستان هم با استقبال از انتقال تجربیات ارزشمند ایران در حوزه آموزش عالی به آن کشور اظهار داشت: متأسفانه بیش از ۴۰ سال جنگ، زیربناهای علمی و فرهنگی افغانستان را کاملاً ویران کرده و باعث فرار مغزها شده است. لذا آکادمی علوم افغانستان نیز با وجود قدمت ۱۰۰ ساله نیازمند توجه بیشتر به رشد کیفی خود است. بعد از سال ۲۰۰۱ با کمک کشورهای مختلف، آکادمی روندی رو به رشد را طی می‌کند و ترجیح می‌دهیم از تجارب مفید ایران که بیشترین اشتراکات زبانی و فرهنگی با آن را داریم، بیش از پیش بهره‌مند شویم.
وی خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات جدی ما این است که با وجود کمک‌هایی که دریافت می‌کنیم، دانش آموختگان افغانستانی که از ایران یا کشورهای دیگر باز می گردند زمینه اشتغال چندانی در افغانستان ندارند و به ناچار به کشورهای دیگر خصوصاً کشورهای غربی مهاجرت می‌کنند. این مسأله باعث شده که بسیاری از دانشمندان افغانستان دارای مدرک کارشناسی باشند. البته از سال ۲۰۰۱ به این طرف درصد بزرگی از آنها در ایران و هند و کشورهای دیگر تا مقطع کارشناسی ارشد و دکتری تحصیل کردند ولی همچنان تعداد زیادی دانشمند با درجه کارشناسی در آکادمی علوم فعالیت دارند.
دکتر مصلح تصریح کرد: درخواست ما این است که بورس‌های تحصیلی‌ای را به آکادمی علوم افغانستان اعطا کنید تا دانشمندانی که هنوز امکان تحصیلات تکمیلی را پیدا نکرده‌اند در دانشگاه‌های ایران ادامه تحصیل بدهند. البته سن برخی از این متقاضیان، بالاتر از معیارهای سنی مدنظر دانشگاه‌های ایران است که امیدواریم در بورس‌های اعطایی به آکادمی ملاحظات سنی وجود نداشته باشد.
دکتر عابد از اعضای هیئت آکادمی علوم افغانستان هم پیشنهاد کرد به منظور اشتراک نظر و انتقال تجارب مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در حوزه آموزش عالی به آکادمی علوم افغانستان، کنفرانس‌های تخصصی مشترکی برگزار شود.
دکتر نظامی یکی دیگر از اعضای این هیئت هم با اشاره به تاریخ و فرهنگ و داشته‌های مشترک ایران و افغانستان که پیوندی جدانشدنی بین دو ملت برقرار کرده است، اظهار داشت: امیدوارم جمهوری اسلامی ایران علاوه‌بر اعطای بورس‌های تحصیلی و همکاری‌های بی دریغ با دانشگاه‌های ما که از دید ملت و دولت افغانستان به دور نیست در زمینه گسترش ارتباط نهادهای علمی و فرهنگی ایران با آکادمی علوم افغانستان نیز گام‌های سریعتری بردارد که امیدوارم این سفر به جبران این کمبودها کمک کند.
وی با اشاره به انتشار ۱۲ مجله توسط آکادمی علوم افغانستان خاطرنشان کرد: امیدواریم علاوه‌بر استفاده از تجربیات شما در زمینه تحقیقات در حوزه آموزش تخصصی دست اندرکاران نشریات آکادمی نیز از کمک‌های مؤسسه بهره‌مند شویم.
عبدالغفور لیوال، سفیر جمهوری اسلامی افغانستان در ایران هم با تشکر از میزبانی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی اظهار داشت: آکادمی علوم افغانستان با وجود جایگاه و خدمات علمی و آکادمیک وسیع در افغانستان و ارتباطات وسیع با آکادمی‌های علوم دنیا، برای نهادهای علمی ایران چندان شناخته شده نیست که امیدوارم این سفر مقدمه‌ای برای گسترش همکاری‌های آکادمی با نهادهای علمی ایران باشد.
وی با اشاره به این که اتاق فرهنگ و تمدن افغانستان به زودی در سفارتخانه این کشور در تهران راه‌اندازی می‌شود از آن به عنوان شعبه‌ای از آکادمی علوم افغانستان در ایران یاد و بر تلاش همه جانبه سفارت افغانستان برای کمک به ارتقای روابط و همکاری‌های آکادمی علوم افغانستان با نهادهای علمی پژوهشی ایران تأکید کرد.
دکتر علیزاده، معاون همکاری‌های علمی و سازمان‌های تخصصی مرکز همکاری‌های علمی‌بین‌المللی وزارت علوم هم با خیر مقدم به هیئت افغانستانی اظهار داشت: در جلسات مختلفی که با همکاران افغانستانی داشته‌ایم بارها آمادگی کامل وزارت علوم برای انتقال دانش، پژوهش و فناوری به آن کشور را اعلام داشته‌ایم و خرسندیم که در زمینه انتقال دانش، نسل اول مربیان دانشگاه‌های افغانستان که با مدرک کارشناسی برای ادامه تحصیل به ایران آمده بودند با اخذ مدرک کارشناسی ارشد به کشورشان بازگشته‌اند. در زمینه پژوهش و فناوری هم امکان هرگونه همکاری با افغانستان را داریم.
وی خاطرنشان کرد: در زمینه همکاری‌های آموزشی در حوزه‌های مهارتی و فنی – حرفه‌ای هم دستورالعمل ملی به دانشگاه فنی– حرفه‌ای و دانشگاه جامع علمی– کاربردی ابلاغ شده است. انتقال تجارب به همکاران افغانستانی در زمینه ارزشیابی مدارک فارغ‌التحصیلان خارجی در افغانستان هم از دیگر زمینه‌های همکاری است که تا مرحله اجرا پیش رفته‌ایم و برای غنی‌سازی منابع علمی و تأمین تجهیزات علمی مورد نیاز دانشگاه‌های افغانستان و آموزش مدیران و متخصصان آموزش عالی آن کشور هم آمادگی داریم.
همچنین خانم دکتر ماندانا تیشه‌یار مدیر دفتر همکاری‌های بین المللی دانشگاه علامه طباطبایی که در برگزاری این نشست و تقویت همکاری نخبگانی دو کشور ایران و افغانستان تلاش‌های ارزنده‌ای انجام داده‌اند با پیشنهاد تأسیس نشریه‌ای مشترک در حوزه آموزش عالی ایران و افغانستان و هم چنین استفاده از ظرفیت وبینارهای آنلاین در دوران کرونا در معرفی نشست‌های مشترک مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی ؛دانشگاه علامه طباطبایی و آکادمی علوم افغانستان در حوزه آموزش عالی، علم و فناوری بر گسترش همکاری‌های پژوهشی بین سه نهاد تأکید کرد. همچنین دکتر آرمین امیر رئیس پژوهشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی نیز ضمن تأکید بر اهمیت تعاملات علمی دو کشور از شکل گیری مرکز مطالعات افغانستان شناسی در دانشگاه علامه طباطبایی و از آمادگی کار مشترک با آکادمی علوم افغانستان و موسسه جهت سنجش ارزشها و نگرشهای مردم افغانستان و سایر پژوهش های فرهنگی مورد توافق خبر داد.
دکتر رضا ماحوزی، معاون پژوهشی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی هم با بیان این که افغانستان با وجود همه اشتراکات، همچنان کشوری کمتر شناخته شده برای استادان و محققان ایرانی است ابراز امیدواری کرد با گسترش ارتباطات و همکاری‌های مشترک علمی تحقیقاتی زمینه آشنایی و پیوند هر چه بیشتر آکادمیک دو ملت ایران و افغانستان فراهم شود.
وی با اشاره به ظرفیت بالای آموزش عالی در گسترش صلح و رفاه پیشنهاد کرد که همکاری مشترکی در راستای بهره‌گیری از «دیپلماسی آموزش عالی» در تحقق صلح در سطح ملی و منطقه‌ای بین مؤسسه و آکادمی علوم افغانستان شکل بگیرد و در این راستا نشست‌ها، کنفرانس‌ها، پژوهش‌ها و تبادلات آکادمیکی تعریف و اجرایی شود.
دکتر ماحوزی با بیان این که جای اتحادیه‌ای از دانشگاه‌های منتخب کشورهای فارسی زبان در منطقه خالی است پیشنهاد کرد در گام نخست اتحادیه‌ای از دانشگاه‌های منتخب ایران و افغانستان تشکیل شود تا روند همکاری‌های علمی و فرهنگی دانشگاه‌ها، استادان و محققان دو کشور تسهیل شود.
وی با اشاره به اهدای مجموعه‌ای از کتاب‌های مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی به هیأت آکادمی علوم افغانستان در این نشست اظهار داشت: امیدوارم با مساعدت آکادمی زمینه تبادل مستمر کتب و نشریات آکادمیک و بهره‌مندی محققان دو کشور از انتشارات علمی یگدیگر فراهم شود.
دکتر سعیده سعیدی، عضو هیئت علمی و مدیر میز پژوهشی «مطالعات مهاجرت، جنسیت و آموزشی عالی» مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی هم اظهار داشت: مهاجرت های بین المللی یکی از مهمترین مباحث جدی در هر دو کشور ایران و افغانستان است و مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با توجه به اهمیت این موضوع به ویژه در بستر نهاد آموزش عالی برنامه پژوهشی منسجمی را تدوین نموده است که به ابعاد مختلف موضوع می‌پردازد. در این مطالعه جذب و وضعیت دانشجویان غیر ایرانی به عنوان یکی از مهمترین ابعاد بین المللی سازی آموزش عالی در دستور کار مؤسسه قرار داشته و در قالب چندین طرح پژوهشی وضعیت اتباع افغانستانی به عنوان بزرگترین بازیگر غیر ایرانی نهاد آموزش در جمهوری اسلامی ایران در دو نهاد آموزش و پرورش (از مقطع پیش دبستانی، ابتدایی و متوسطه) و نهاد آموزش عالی (در هر سه مقطع تحصیلی و همچنین بعد از فارغ التحصیلی) مورد مداقه قرار گرفته است که بی شک شناخت دقیق‌تر از وضعیت این گروه، به سیاستگذاری جامع‌تر کمک خواهد نمود.
وی خاطرنشان کرد: متأسفانه ایماژی که از اتباع افغانستانی ساکن ایران در میان¬ذهنیت جامعه ایران شکل بسته است به عنوان طبقه ای فرودست و عمدتا کم سواد و بی مهارت، کلیشه‌ای و ناقص است و تحقیقات جدید نشان می دهد که نسل دوم و سوم مهاجران افغانستانی در ایران از سرمایه فرهنگی و اجتماعی بالایی برخوردار است که نه تنها در عرصه فضای مجازی کنشگری فعال است بلکه در بازگشت به کشور افغانستان به قدرت سیاسی هم دسترسی مناسبی دارد. اگرچه مهاجران در ایران چالش های مختلفی را تجربه می کنند اما تجربه مهاجرت به ایران در بعد آموزشی به ویژه برای زنان افغانستانی دستاورد خوبی محسوب می شود چراکه طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ نرخ باسوادی زنان به ۶۲ درصد افزایش یافته است.
دکتر سعیدی با اشاره به تأکید اسناد بالادستی به بازگشت پایدار مهاجران به کشور افغانستان، یکی از مهمترین دلایل عدم تمایل فارغ التحصیلان افغانستانی دانشگاه‌های ایران به بازگشت را تصویر بسیار مغشوش از وطن می‌داند. ایشان بر نقش بسیار مهم مراکز تحقیقاتی نه تنها در ایران بلکه در داخل افغانستان در کنشگری بیشتر در بازنمایی‌های رسانه‌ای از افغانستان تأکید و بر تولید محتوای مناسب در راستای تقویت فرایند خودآگاهی ملیتی در میان نسل دوم و سوم مهاجران افغانستانی ساکن ایران تأکید کرد.
وی خاطرنشان کرد: آکادمی علوم افغانستان مطمئناً یکی از بهترین نهادهایی است که میتواند پیوند خوبی با مهاجران ساکن ایران برقرار کند و همچنان که در بند ۶ مأموریت‌های آکادمی بر صیانت از فرهنگ افغانستان تأکید شده خوب است که در زمینه جامعه مهاجران هم به این مسأله توجه شود. در پایان ایشان با تاکید بر نقش محوری دانشگاهیان دو کشور به عنوان پیشران های توسعه در منطقه از آمادگی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در گسترش تعاملات با آکادمی علوم افغانستان در قالب برگزاری دوره‌های آموزشی و مدرسه تابستانی در حوزه های مختلف علوم اجتماعی به ویژه برگزاری کارگاه‌های روش شناسی تأکید نمود.
دکتر جبار رحمانی، مدیر انتشارات مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی هم با اشاره به مشکلات و هزینه‌های سنگین ارسال پستی کتاب به افغانستان پیشنهاد کرد با معرفی چاپخانه‌های معتمد در کابل و تهران، زمینه‌ای فراهم شود که به جای ارسال کتاب، فایل‌های مربوطه کتاب‌های دو طرف ارسال و در کشور مقصد چاپ شود.
وی همچنین با بیان این که با وجود اشتراکات فرهنگی و تاریخی فراوان و ضرورت کار مطالعاتی بر روی کشورهای همسایه، تاکنون کمتر امکانی برای حضور محققان ایرانی در افغانستان و کسب تجربه زیسته و مراوده نزدیک با مردم افغانستان فراهم شده ابراز امیدواری کرد که با مساعدت آکادمی علوم افغانستان، سفر پژوهشگران ایرانی به آن کشور، تسهیل شود.
دکتر میرزائی، رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در پایان این نشست با تأکید بر آمادگی کامل مؤسسه برای انتقال تجارب آموزش عالی ایران به کشور دوست و برادر افغانستان اظهار داشت: موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی میتواند پلی باشد که تجربه های موسسات پژوهشی دیگر ایران از جمله موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی؛مرکز تحقیقات سیاست علمی و موسسه مطالعات جامع و تخصصی جمعیت ایران را در اختیار آکادمی علوم افغانستان قرار دهد.
دکتر میرزائی با بیان این که بسیاری از محققان ایرانی امکان سفر به افغانستان و آشنایی مستقیم با این کشور را پیدا نکرده‌اند پیشنهاد کرد که با مساعدت آکادمی علوم افغانستان زمینه سفر محققان ایرانی در قالب فرصت‌های مطالعاتی کوتاه مدت یا میان مدت به افغانستان فراهم شود.
گفتنی است، رئیس و اعضای آکادمی علوم افغانستان پیش از آغاز نشست از نمایشگاه دستاوردها و انتشارات مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که در محل نشست در سالن صدف و با میزبانی هتل هما و در راستای مسئولیت اجتماعی هما برپا شده بود؛ بازدید کردند و طی آن گزارش جامعی در خصوص فعالیت‌ها و اقدامات مؤسسه و دبیرخانه جشنواره بین المللی فارابی که تا کنون از دو تن از نخبگان افغانستانی تقدیر کرده است توسط دکتر میرزائی ارائه شد.
لازم به ذکر است رییس آکادمی علوم افغانستان و هیات همراه به دعوت معاونت علمی و فناوری رییس جمهور و دانشگاه علامه طباطبایی به ایران سفر کرده و در زمان حضور خود با قائم مقام وزیر علوم در امور بین الملل ؛ رییس دانشگاه علامه طباطبایی و برخی مقامات دیگر کشور دیدار داشته و از دستاوردهای علمی و فناوری جمهوری اسلامی ایران بازدید به عمل آوردند.
نوشتن دیدگاه