هشتمین نشست گروه مطالعات علم و فناوری مؤسسه برگزار شد

هشتمین نشست گروه مطالعات علم و فناوری در چهل و چهارمین نشست تخصصی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، روز دوشنبه ۲۷ بهمن ماه با موضوع استارتاپ‌ها برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در ابتدای این نشست، دکتر اباذر اشتری، عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی به تحلیل اجتماعی زیست بوم استارت آپی کشور پرداخت و در ادامه کتایون سپهری، دانش آموخته مدیریت اجرایی درباره آینده استارتاپ‌ها در حوزه آموزش و سید ابوالفضل میرقاسمی، رئیس هیئت مدیره کانون تکرا درباره نقش استارتاپ‌ها در توانمندسازی روستائیان و عشایر سخنرانی کردند.
دکتر اشتری مهرجردی با بیان این که طبق گزارش آنکتاد از ابتدای دهه ۱۳۷۰ شاهد سه موج توسعه سیاست‌های علم، فناوری و نوآوری در ایران بوده‌ایم، اظهار داشت: موج اول، توسعه آموزش عالی و موج دوم، توسعه پژوهش و فناوری بود. موج سوم هم مبتنی بر اقتصاد دانش بنیان و توسعه نوآوری بود که با تأسیس مجموعه‌هایی مثل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ۱۶ ستاد توسعه فناوری وابسته، صندوق نوآوری و شکوفایی، مراکز رشد و پارکهای علم و فناوری و … تقویت شد.
وی با اشاره به تعاریف مختلفی که از مفهوم استارتاپ ارائه شده گفت: براساس یکی از این تعاریف، استارتاپ یک نهاد انسانی است که برای ارائه یک محصول یا خدمت جدید در شرایطی که ابهام بالایی وجود دارد به وجود می‌آید؛ یعنی استارتاپ یک مرحله همیشگی برای کسب و کارها نیست و اکثر آنها پس از گذشت چند سال به اندازه‌ای رشد می‌کند که دیگر نمی‌توان آن‌ها را استارتاپ نامید. در واقع، استارتاپ پاسخی به محدودیت‌های بازار کار رسمی یا خروج از انزوای حوزه خصوصی تلقی می‌شود و بهترین انتخاب برای ایجاد توازن بین نقش‌های سنتی و نقش‌های مدرن است که نیازهای نادیده انگاشته شده نظام رسمی کسب و کار را پوشش می‌دهد.
عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با اشاره به وضعیت استارتاپ‌های ایران که برمبنای گزارش الکامپ در آذرماه ۱۳۹۸ تنها ۳٫۵ درصد آنها به مرحله بلوغ رسیده‌اند و تنها ۱۷ درصد آنها بیش از دو سال عمر دارند، اظهار داشت: بسترهای حقوقی– سیاسی، اقتصادی، اجتماعی– فرهنگی، فناورانه و آموزش دانشگاهی در موفقیت یا شکست استارتاپ‌ها نقش دارند که در اغلب این حوزه‌ها در کشور با مشکلات و چالش‌های جدی مواجه هستیم.
اشتری خاطرنشان کرد: نگاهی به اکوسیستم‌های موفق استارت آپی در کشورهایی مانند آمریکا، کانادا، هند و حتی کشور همسایه ما ترکیه نشان می‌دهد که دولت به جای ورود مستقیم به این حوزه باید تنها زیرساخت‌های فنی و حقوقی را برای شرکتهای استارت آپی فراهم کند و اجازه دهد که جریان استارتاپی به صورت خودکار شکل بگیرد. در این کشورها، دولت تلاش نمی‌کند در چرخه پرورش استارت آپها حضور مستقیم داشته باشد اما در ایران شرایط کاملاً فرق دارد و همین دخالت‌های دولت و همچنین نسل اولی بودن دانشگاه‌ها و غفلت آنها از پژوهش، رواج صنعت کپی و مونتاژ و نظام فرهنگی– اجتماعی نامناسب باعث شده که استارتاپ‌ها در ایران، فالوآپ یا فیک آپ باشند.

در ادامه این نشست، کتایون سپهری، مدیر شتابدهنده منش به استارتاپ‌های حوزه آموزش و آینده آنها در ایران پرداخت.
وی با اشاره به اهمیت بحث کارآفرینی به عنوان یکی از موتورهای محرک اقتصاد و نقش محوری کارآفرینان در توسعه و پیشرفت کشور گفت: باید توجه داشت که هر کسب و کاری که تحت اینترنت فعالیت می‌کند یا از سرمایه گذاران خطرپذیر جذب سرمایه می‌کند یا در مراکز رشد یا شتابدهنده یا پارک‌های علم و فناوری مستقر است، استارتاپ نیست؛ بلکه استارتاپ، یک سازمان موقت است که با هدف یافتن یک مدل کسب و کار مقیاس پذیر و تکرارپذیر به وجود آمده است.
سپهری با بیان این که از هر ۱۰۰ ایده نویی که ارائه می‌شود تنها یک یا دو ایده ارزش تجاری کردن دارد، گفت:
براساس بررسی منابع معتبر جهانی، اشتباهات مربوط به بازار و بازاریابی، اشکال در هسته کسب و کار و ایده، مسائل مدیریتی و قانونی، مسائل مالی و سرمایه‌گذاری و مشکلات تیم و منابع انسانی به ترتیب بیشترین نقش را در شکست استارتاپ‌ها دارند.
وی در ادامه ضمن معرفی چند استارتاپ حوزه آموزش در ایران که در حوزه‌هایی مثل آموزش آنلاین، ارائه خدمات آموزشی، تولید پادکست‌های آموزشی و برنامه‌ریزی درسی فعالیت دارند، اظهار داشت: یکی از موفق‌ترین استارتاپ‌های آموزشی دنیا، استارتاپ kahoot است که براساس یادگیری عمیق مطالب همراه با بازی عمل می‌کند. این استارتاپ نروژی که با ترتیب دادن مسابقه بین کاربران و یا دانش آموزان در سر کلاس درس، رقابت ایجاد می‌کند و به نت فلیکس آموزشی معروف است، با میلیون ها کاربر از سراسر دنیا به کودکان خدمات آموزشی ویدیویی تحت وب ارائه می‌دهد. یکی از استارتاپ‌های ایرانی موفق هم آرانیک است که ضمن معرفی و عرضه صنایع دستی مهجور و رو به فراموشی روستایی وعشایری به عرضه جامع دست‌ساخته های هنرمندان شهری نیز توجه دارد و به نوعی بنیانگذار پایگاه تخصصی معرفی و فروش صنایع دستی اصیل ایرانی است.
سپهری افزود: به‌زی هم یک استارتاپ ایرانی موفق در حوزه عرضه خدمات مکمل درمان شامل آموزش خود مراقبتی، ارتباط با پزشک و پایش مستمر بیماران است که به ویژه در دوره شیوع کرونا، توانسته خدمات بسیار خوبی را به بیماران و کادر درمان ارائه دهد. به‌زی که خدمات آموزش، پشتیبانی و پایش بیماران مبتلا به کرونا را به طور رایگان ارائه می‌کند با رشد ۳۸ درصدی در دوران شیوع کرونا طی این دوره بیش از ۳۴۲ هزار نوبت پایش بیماران را انجام داده است.

در ادامه این نشست، میرقاسمی، رئیس هیئت مدیره کانون توسعه کارآفرینی روستایی اندیشه پویا هم با اشاره به ضرورت توجه به جوامع روستایی و عشایری گفت: توانمند سازی در تعریف عمومی یک فرآیند چند جانبه اجتماعی است که به مردم کمک می‌کند تا کنترل زندگی خودشان را در دست بگیرند. بانک جهانی، توانمندسازی در راستای مبارزه با فقر را بسط دارایی‌ها و توانمندی‌های مردمان فقیر تعریف می‌کند تا حدی که قادر شوند با حضور در نهادهای پاسخگو و مسئولیت پذیر در زندگی خود و مذاکره و چانه زنی با آنها، ضمن تآثیر گذاری بر این نهادها، نهایتاً مسئولیت اداره و کنترل آنها را به دست بگیرند.
وی در تبیین نقش استارتاپ‌ها و صندوق‌های اعتبارات خُرد در توانمندسازی مناطق روستایی و عشایری به معرفی دو نمونه از استارتاپهای موفق ایرانی در حوزه توسعه مناطق روستایی و عشایری پرداخت و گفت: «نومدتورز»، یک استارتاپ گردشگری است که با هدف کمک به حفظ خرده فرهنگهای
در معرض فراموشی ایران، برای گردشگران خارجی تورهای عشایری برگزار می‌کند. این استارتاپ تا به حال چندین تور عشایری در منطقه بختیاری برگزار کرده است. نومد تورز به دنبال این است که با ایجاد معیشت مکمل برای عشایر بتواند به حفظ سبک زندگی عشایری کمک کند و باعث شود که نه تنها گردشگر تجربه واقعی زندگی
کوچ نشینی را کسب کند بلکه از مشارکت در حفظ یک فرهنگ کهن لذت ببرد.
میرقاسمی تصریح کرد: استارتاپ «کشمون» هم یک راه نزدیک برای رسیدن به محصولات با کیفیت است و تلاش دارد برای کشاورزانی که با روش اصیل کشاورزی می‌کنند و دوستدار خاک و آب و حیات وحش هستند، دسترسی بهتری به بازار ایجاد کند. اعضای این استارتاپ با کشاورزان از نزدیک آشنا می‌شوند و بر کارشان نظارت میدانی دارند. بعد هم محصولات تولیدشده، توسط گروه کنترل کیفیت کشمون بررسی می‌شوند و حتی اگر لازم باشد برای بررسی خلوص و ویژگی‌های کیفی محصول به آزمایشگاه‌های تأیید شده توسط سازمان استاندارد فرستاده میشوند.
وی در ادامه به معرفی طرح «رویکرد بسیج اجتماعی و اعتبارات خُرد» (صندوق های خُرد محلی) پرداخت و گفت: روستاییان و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی و دامی برای تأمین سرمایه و اعتبار مورد نیاز خود در توسعه محصول به روشهای مختلفی از جمله استفاده از پس انداز شخصی و یا دریافت تسهیلات از منابع مالی و اعتباری عمل می‌کنند. صندوق‌های خُرد محلی از جمله منابع تأمین سرمایه و اعتبار مورد نیاز تولیدکنندگان روستایی هستند که نیازی به تأمین وثیقه بانکی معتبر ندارد و در چند دهه اخیر، راه اندازی آنها مورد توجه قرار گرفته و این صندوق‌ها با ایجاد و گسترش فعالیتهای درآمدزا (کسب وکارهای خُرد و کوچک)، پیشرفت در سطح جامعه محلی را تسهیل می‌کنند. زادگاه این برنامه در کشورهای جنوب شرق آسیا، بنگلادش و هند بوده که به تدریج در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و صنعتی گسترش یافته است و در کشور ما نیز طی دو دهه اخیر، به تناسب شرایط اقتصادی و اجتماعی ایران، بومی‌سازی شده و نسبتاً موفق بوده است.
میرقاسمی خاطرنشان کرد: ماهیت صندوق‌های خُرد محلی، صندوق توسعه‌ای است که علاوه بر تأمین منابع مالی، سایر خدمات توانمندسازی اجتماعی را نیز ارایه می کند. رویکرد بسیج اجتماعی و اعتبارات خُرد به دنبال ظرفیت سازی، توان افزایی یا توانمندسازی است که ابعاد مختلفی دارد. ابتدایی ترین شکل آن، توانمندسازی روانشناختی است یعنی ایجاد انگیزه برای اعضای جامعه محلی تا توانایی های خود را شناسایی کنند و به خود باور داشته باشند.
وی در ادامه به ارائه راهکارهایی جهت افزایش موفقیت استارتاپ‌های روستایی پرداخت و گفت: بها دادن به نوآوری‌ها و حمایت از نوآوری‌های روستایی، لزوم افزایش انگیزه کاری نیروهای دولتی جهت ارایه خدمات آموزشی و ترویجی موثرتر و کاربردی‌تر و همچنین تسهیل فرآیند ثبت شرکتها، اخذ مجوزها، اعطای تسهیلات بانکی و …، تأسیس مراکز شتابدهنده خاص مناطق روستایی و عشایری در مرکز بخش‌ها و یا دهستان‌ها، طراحی رویدادهای استارتاپ روستایی و عشایری متناسب با شرائط اقتصادی- اجتماعی، فرهنگی و محیطی مناطق روستایی و عشایری، فراهم کردن بستر اینترنتی مناسب و پرسرعت جهت بهره‌مند شدن روستائیان و عشایر از امکانات فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی و فراهم شدن امکان شرکت در
دوره‌های آموزشی مجازی آنلاین و اصلاح نظام آموزشی جهت تقویت قدرت خلاقیت و نوآوری در بین دانش آموزان و دانشجویان و کاربردی‌تر شدن دوره‌های آموزشی و همچنین توجه بیشتر به تحقیقات مشارکتی و کاربردی از اقداماتی هستند که احتمال موفقیت استارتاپ‌های روستایی و عشایری را افزایش می‌دهند.
میرقاسمی در پایان ابراز امیدواری کرد که با عزم و وفاق ملی و هماهنگی و همکاری مؤثر نهادهای ذیربط،
هرچه سریعتر، مسایل مبتلابه روستاها و جوامع عشایری سر و سامان داده شده و ضمن کنترل روند مهاجرت بی‌رویه روستائیان به شهرها، شاهد پیشرفت و آبادانی روستاها و رونق نقش تولیدی و خدماتی روستاها و جوامع عشایری باشیم.